Αυτή η παράξενη κατασκευή ανακαλύφθηκε στη Σιβηρία. Photo: Por Bajin Cultural Foundation. Πηγή: Supplied
Σε ένα μικρό νησί στη μέση μιας απομονωμένης λίμνης στη Σιβηρία κρύβεται ένα μεγάλο αρχαιολογικό αίνιγμα. Ο ΠΙΟ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ αρχαιολογικός χώρος της Ρωσίας είναι αναμφίβολα ένα μικρό λιμναίο νησάκι, στο κέντρο ενός οροπεδίου....ανάμεσα στα βουνά Αλτάι και Σαγιάν στη Νότια Σιβηρία.
Πρόκειται για μια οχυρωμένη με τείχη νησίδα, σε απόσταση 32 χλμ. από τα μογγολικά σύνορα, που έχει ύψος μόνο 12 μέτρα από την επιφάνεια της λίμνης και η οποία είναι γεμάτη με μεσαιωνικά ερείπια που χρονολογούνται από το 757 μ.Χ.
Τα τείχη περικλείουν μια έκταση επτά στρεμμάτων, όπου σώζονται τα δαιδαλώδη ερείπια 30 κτισμάτων, η χρησιμότητα των οποίων παραμένει άγνωστη.
Το όνομα Πορ Μπάζεν (ή Πορ Μπατζίν) δεν είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικό, καθώς ερμηνεύεται ως «γήινο σπίτι», «πήλινο σπίτι» αλλά και ως «φορτηγίδα».
Στα ερείπια είναι φανερά τα ίχνη του κινεζικού πολιτισμού, ωστόσο κανείς δεν γνωρίζει ποιος έφτιαξε αυτό το «πήλινο σπίτι» ούτε ποιο σκοπό εξυπηρετούσε. Οι αρχαιολόγοι έχουν διατυπώσει διάφορες θεωρίες όπως ότι το Πορ Μπάζεν ήταν φρούριο, παλάτι, μοναστήρι ή αστρονομικό παρατηρητήριο. Αυτές όμως είναι υποθέσεις και τίποτε δεν έχει αποδειχτεί. Να σημειωθεί ότι η περιοχή αυτή από παλιά μέχρι σήμερα είναι ακατοίκητη.
Αναπαράσταση των 30 κτισμάτων του Πορ Μπάζεν. Η διάταξη ακολουθεί κάποιο τελετουργικό. Photo: Por Bajin Cultural Foundation. Πηγή: Supplied
Η ευρύτερη περιοχή είναι εντελώς ανέγγιχτη από τον πολιτισμό και σε αυτήν δεν έχει πατήσει σχεδόν ποτέ πόδι ανθρώπου.
Το παράξενο νησί στη λίμνη Τέρε Χολ ανακαλύφθηκε το 1891, όμως εξαιρέσει των δεκαετιών 1950 και 1960 που έγιναν κάποιες επιφανειακές έρευνες, δεν έγινε καμία συστηματική ανασκαφή έως το 2007.
Μεταξύ των αντικειμένων που βρέθηκαν εκεί είναι κάποιες πήλινες πινακίδες που φέρουν αποτυπώματα από ανθρώπινα πόδια, διακοσμητικοί ρόδακες και χρωματιστά σχέδια πάνω στο σοβά του κεντρικού κτίσματος που οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι ήταν παλάτι ή ναός.
Ψηφιακή ανακατασκευή των οικημάτων του Πορ Μπάζεν στηριγμένη στις αρχαιολογικές ανασκαφές. Photo: Por Bajin Cultural Foundation. Πηγή: Supplied
Έχει προταθεί ότι το φρούριο χτίστηκε από τους Ουιγούρους, μια νομαδική τουρκόφωνη φυλή έφιππων πολεμιστών που μεταξύ των ετών 742-842 ίδρυσε στην περιοχή το Χανάτο των Ουιγούρων. Οι σημερινοί απόγονοι των Ουιγούρων ζουν κυρίως στη Δυτική Κίνα, στην επαρχία Σιντζιάνγκ (ανατολικό Τουρκεστάν).
Το θέμα είναι ότι οι νομαδικές φυλές της περιοχής, πριν και μετά τον Τζένγκις Χαν, ουδέποτε έχτισαν πόλεις ή σπίτια με κεραμίδια. Από την άλλη πλευρά, η κατασκευή ενός φρουρίου στη μέση μιας λίμνης σε ένα μοναχικό μέρος χωρίς στρατηγική αξία, μακριά από οικισμούς και μεγάλες εμπορικές οδούς, είναι μια πράξη χωρίς νόημα και σκοπό.
Αυτός ο ρόδακας είναι ένα από τα λίγα διακοσμητικά στοιχεία που βρέθηκαν στο Πορ Μπάζεν. Photo: Por Bajin Cultural Foundation. Πηγή: Supplied
Η μοναδική οικιστική διάταξη του Πορ Μπάζεν, που έρχεται σε αντίθεση με την ακατέργαστη τέχνη των Ουιγούρων, κάνει πολλούς να υποθέτουν ότι τα κτίσματα επιτελούσαν έναν τελετουργικό ρόλο.
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, οι Ουιγούροι δέχτηκαν επιρροές από την Κίνα, στην οποία συνυπήρχαν ο βουδισμός, ο χριστιανισμός και ο Ζωροαστρισμός. Ο τελευταίος είναι μια από τις παλαιότερες θρησκείες που εμφανίστηκε πριν από περίπου 2.600 χρόνια στην Περσική Αυτοκρατορία.
Από τον συγχρωτισμό των ελληνιστικών αντιλήψεων, της χαλδαϊκής αστρολογίας, των εσωτεριστικών και γνωστικών κοινοτήτων και στοιχείων του ιουδαϊσμού, του χριστιανισμού και του βουδισμού γεννήθηκε ο Μανιχαϊσμός, μια θρησκεία με οικουμενικό χαρακτήρα.
Κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Μανιχαϊσμού ήταν η ενσωμάτωση γνωστικών στοιχείων, όπως η αληθής γνώση ως μόνη οδός σωτηρίας του ανθρώπου, και ο δυϊσμός της οντολογίας (φως-σκοτάδι, καλό-κακό, ύλη-πνεύμα κτλ.). Αυτή η δυϊστική αντίληψη αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο χαρακτηριστικό του Μανιχαϊσμού.
Αυτοί λοιπόν που υποστηρίζουν αυτή τη θεωρία λένε ότι οι Ουιγούροι ασπάστηκαν τον Μανιχαϊσμό και ότι το Πορ Μπάζεν ήταν ένα είδος ιερού όπου τελούνταν μανιχαϊκές τελετές.
Η νησίδα δέχεται σήμερα πολλούς επισκέπτες, οι οποίοι, όπως και οι ειδικοί, αναζητούν απαντήσεις. Photo: Por Bajin Cultural Foundation. Πηγή: Supplied
Αλλά όλα αυτά, όπως είπαμε, είναι υποθέσεις. Όπως άγνωστος είναι ο λόγος για τον οποίο κατασκευάστηκε, το ίδιο άγνωστος είναι και ο λόγος που το Πορ Μπάζεν εγκαταλείφθηκε. Υπάρχουν ίχνη από μια μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε εκεί, αλλά πιθανώς να υπήρχαν και άλλοι λόγοι που οι άγνωστοι οικιστές του το εγκατέλειψαν.
Τι ήταν το Πορ Μπάζεν; Φρούριο, βουδιστικό μοναστήρι, μανιχαϊστικός ναός ή μήπως η θερινή κατοικία του χαγάνου; Η αρχιτεκτονική του αφήνει πολλά ερωτηματικά που ίσως δεν απαντηθούν ποτέ.
Νίκος Κατσινόπουλος
[Πηγή]
