Μια θλιβερή επέτειος της ιστορίας μας. Η άλωση της
Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους, στο όνομα του πάπα
κατέλαβαν τελικά την Κωνσταντινούπολη καταλύοντας την Βυζαντινή Αυτοκρατορία και διασπώντας την επικράτειά της σε μικρά φράγκικα κρατίδια υπό την υψηλή παπική εποπτεία.
Ως ιστορικό γεγονός, η Δ' Σταυροφορία υπήρξε αποτέλεσμα θρησκευτικών αισθημάτων, ελπίδων των Σταυροφόρων για ηθική ανταμοιβή, επιθυμίας κέρδους και περιπετειών. Όμως, η επικράτηση των υλικών συμφερόντων επιβεβαιώθηκε με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204.
Ο ηθικός ξεπεσμός της αυτοκρατορίας, η διαφθορά που κυριαρχούσε μέσα στην αυτοκρατορική
αυλή και η δυσβάστακτη φορολόγηση που βάρυνε κυρίως τους επαρχιώτες ήταν από τις σημαντικότερες αιτίες για την πτώση της Βασιλεύουσας και τη διάσπαση της αυτοκρατορίας.
Ο γιος του εκθρονισμένου βυζαντινού αυτοκράτορα Ισαάκιου, Αλέξιος (Δ΄), είχε καταφύγει στη Δύση, ζητώντας από Βενετούς και Σταυροφόρους βοήθεια για την επανάκτηση του θρόνου, προσφέροντας "γη και ύδωρ" στους Δυτικούς.
Υποσχέθηκε να υποτάξει πνευματικά το Βυζάντιο στη Ρώμη, πληρώνοντας ένα μεγάλο χρηματικό ποσό μετά την αποκατάστασή του στον θρόνο και να συμμετάσχει προσωπικά στην μετέπειτα Σταυροφορία προς τους Αγίους Τόπους.
Οι κινούντες τα νήματα, πάπας Ιννοκέντιος και ο βενετός δόγης Δάνδολος, επέλεξαν ηγέτη της Σταυροφορίας τον Ιταλό πρίγκιπα Βονιφάτιο Μομφερατικό. Ο Ενετικός στόλος με τους Αλέξιο, Δάνδολο και Βονιφάτιο Μομφερατικό απέπλευσε από τη Ζάρα της σημερινής Κροατίας και τον Ιούνιο του 1203 εμφανίσθηκε στην Κων/λη.
Μετά από ολιγοήμερη πολιορκία, κατέλαβαν προσωρινά την πόλη τον Ιούλιο του 1203, παρά την αντίσταση των Βαράγγων μισθοφόρων που διέθεσε ο πολιορκημένος αυτοκράτορας Αλέξιος Γ'. Αυτός ανίκανος να αντισταθεί, εγκατέλειψε την πόλη παίρνοντας μαζί του το δημόσιο θησαυροφυλάκιο.
Ο Ισαάκιος Β' αποφυλακίστηκε και επανήλθε στον θρόνο, ενώ ο γιος του Αλέξιος, που είχε αφιχθεί με τους Σταυροφόρους, ανακηρύχθηκε συν-αυτοκράτορας (Αλέξιος Δ'). Έτσι, ο φαινομενικός στόχος της πολιορκίας αυτής, η αποκατάσταση του Ισάακιου στο θρόνο, επετεύχθη.
Όμως, όταν ήρθε η ώρα της αμοιβής των Σταυροφόρων από τον Ισαάκιο, διαπιστώθηκε πως το αυτοκρατορικό ταμείο ήταν άδειο. Απελπισμένος ο νέος συν-αυτοκράτορας προσπάθησε να συλλέξει τα υποσχεθέντα με πρόσθετους φόρους, δασμούς, τάματα Ναών, κ.α.
Όμως ο λαός, τρέφοντας εχθρικά αισθήματα για την εξουσία του θεωρώντας την προδοτική, επαναστάτησε, ανατρέποντας τους εκλεκτούς των Λατίνων ανακηρύσσοντας αυτοκράτορα τον Αλέξιο Ε΄ Μούρτζουφλο.
Εκείνος δεν δέχθηκε να τηρήσει τους όρους των προκατόχων του, αρνούμενος συμβιβασμό. Συγχρόνως προσπάθησε να οργανώσει την άμυνα της πόλης για ενδεχόμενη επίθεση που δεν άργησε.
Τον Μάρτιο του 1204 πραγματοποιήθηκε συνθήκη διαμέλισης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μεταξύ Βενετίας και Σταυροφόρων.
Η πρώτη πρόταση της συνθήκης είναι εντυπωσιακή: «Εν ονόματι του Χριστού, πρέπει να καταλάβουμε, δια των όπλων, την πόλη»! Επιτροπή Βενετών και Γάλλων, θα εξέλεγε εκείνον που, κατά τη γνώμη τους, θα κυβερνούσε καλύτερα τη χώρα «προς δόξαν του Θεού, της Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας και της Αυτοκρατορίας».
Όλοι οι Σταυροφόροι που θα λάμβαναν κτήσεις, εκτός από τον Ερρίκο Δάνδολο, όφειλαν να ορκιστούν πίστη στον Αυτοκράτορα. Μετά την προσυπογραφή των όρων της συμφωνίας, άρχισαν συνδυασμένες επιθέσεις κατά των τειχών της Κων/λης.
Η πρώτη επίθεση, της 9ης Απριλίου 1204, εναντίον του θαλάσσιου τείχους αποκρούστηκε. Την παραμονή της τελικής εφόδου οι Λατίνοι επίσκοποι, εξαπέλυσαν ανθελληνικούς μύδρους, κηρύσσοντας ότι ο πόλεμος ήταν δίκαιος, γιατί ο Μούρτζουφλος ήταν προδότης, δολοφόνος και πιο άνομος από τον Ιούδα, ότι οι Έλληνες είχαν παρακούσει τη Ρώμη, ήταν ένοχοι για το σχίσμα, αρνούμενοι να αναγνωρίσουν την παπική πρωτοκαθεδρία και ότι ο Ιννοκέντιος επιθυμούσε την ένωση των δύο Εκκλησιών.
Στις 12 Απριλίου 1204, η επίθεση επαναλήφθηκε στο Κεράτιο τείχος. Μετά από σκληρή μάχη η ανίκανη βυζαντινή ηγεσία απέδειξε πως δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τις περιστάσεις. Ο Μούρτζουφλος και πολλοί ευγενείς εγκατέλειψαν την πόλη από χερσαίες πύλες προς τη Θράκη.
Έτσι την επόμενη μέρα οι επιτιθέμενοι άρχισαν να προελαύνουν χωρίς ουσιαστική αντίσταση. Η πρωτεύουσα του Βυζαντίου έπεσε μετά την εγκληματική και πειρατική εκστρατεία που λέγεται Δ' Σταυροφορία.
Την 13η Απριλίου 1204 η πόλη περιήλθε σε χάος. Ευγενείς, γέροντες, γυναίκες και παιδιά έτρεχαν εδώ κι εκεί προσπαθώντας να σώσουν τη ζωή, την τιμή και τον πλούτο τους. Ιππότες, και Ενετοί ναύτες ανταγωνίζονταν σε ένα τρελό αγώνα λεηλασίας. Αυτοί οι ευσεβείς ληστές, ενεργούσαν σαν να είχαν άδεια να διαπράξουν οποιοδήποτε έγκλημα.
Η θρησκεία των ηττημένων υφίστατο κάθε είδους προσβολή. Εκκλησίες και μοναστήρια ήταν τα πρώτα που λεηλατήθηκαν. Μοναχοί και ιερωμένοι υπέστησαν προσβλητική μεταχείριση. Ένας συγγραφέας της εποχής, ο συνεχιστής της ιστορίας του Γουλιέλμου της Τύρου, γράφει χαρακτηριστικά:
«Όταν οι Λατίνοι δεν είχαν ακόμα καταλάβει την Κωνσταντινούπολη, κρατούσαν την ασπίδα του Θεού μπροστά τους. Μόνο όταν εισήλθαν στην πόλη, την πέταξαν και καλύφτηκαν με την ασπίδα του διαβόλου».
Η μεγαλύτερη απώλεια ήταν η βεβήλωση των ιερών και η κλοπή των ιερών λειψάνων. Τίποτα δεν έμεινε σεβαστό στην Πόλη από τους αδίστακτους «ιππότες»: εκκλησίες, λείψανα, μνημεία τέχνης.
Οι Σταυροφόροι, καθώς και οι Λατίνοι μοναχοί και ιερωμένοι, έλαβαν μέρος στη λεηλασία.
Ο Τίμιος Σταυρός τεμαχίστηκε από επισκόπους, για να διαμοιραστεί σε βαρόνους. Ο ενετικός ναός του Αγίου Μάρκου απέκτησε γλυπτά, εικόνες, χρυσά και αργυρά σκεύη και πολυάριθμα εκκλησιαστικά έπιπλα. Οι Ενετοί έκλεψαν την εικόνα της Θεοτόκου του Ευαγγελιστή Λουκά.
Σε περιοχές της Γαλλίας έφθασαν στα επόμενα έτη, η κάρα του Αγίου Στεφάνου, λείψανα του Αγίου Θωμά, τμήμα του κρανίου του Αγίου Μάρκου, το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού, τεμάχιο του χιτώνα της Παρθένου, τμήμα του ενδύματος που φορούσε ο Κύριος, η ζώνη της Παρθένου, ο βραχίονας και η κάρα του Ιωάννη του Βαπτιστή, δύο μεγάλοι σταυροί από τον Τίμιο Σταυρό, η κάρα του Αγίου Θαδδαίου. Τα περισσότερα απ' τα ιερά λείψανα στη Γαλλία καταστράφηκαν συνειδητά κατά την Γαλλική Επανάσταση.
Η σημασία της Άλωσης για εμάς, τους Έλληνες: Το γεγονός της πτώσης της Βασιλεύουσας στους Σταυροφόρους ήταν πολυσήμαντο. Πρώτη συνέπεια ήταν η επισφράγιση της περαιτέρω πορείας της Αυτοκρατορίας.
Ακόμη καθόρισε de facto τις σχέσεις με τη Δύση αλλά και το αναδυόμενο οθωμανικό κράτος. Τα γεγονότα που σημάδεψαν την άλωση της Πόλης από τους δυτικούς οδήγησαν στη γνωστή άποψη του λαού της Πόλης δύο αιώνες μετά: «κρείττον φακιόλιον Τούρκων ή καλύπτρα λατινική.»
Έτσι το χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ανοικτό από το 1054 λόγω του σχίσματος, έγινε πια αγεφύρωτο.
Συνηγορεί σ' αυτό η άποψη των Δυτικών για τους Ορθοδόξους που βλέπουν την καταστροφή της Κωνσταντινούπολης ως «αιρετικών τιμωρία», που ήταν «ασεβείς και χειρότεροι από τους Εβραίους» και «νίκη της Χριστιανοσύνης»!
Έτσι οι Βυζαντινοί συνειδητοποίησαν ότι οι Λατίνοι ήταν ο ουσιαστικός εχθρός, γιατί μόνον απ᾿ αυτούς κινδύνευε η ορθόδοξη πίστη, διαμορφώνοντας, προϊόντος του χρόνου, τη στάση των ανθενωτικών, που προτιμούσαν συνεργασία με Οθωμανούς παρά φράγκικη λυκοφιλία, επιλέγοντας «το μη χείρον, βέλτιστον».
Η άλωση του 1204 είχε και "ευεργετικές" συνέπειες. Ο μέσος Ρωμηός θα συνειδητοποιήσει τη σημασία της διάλυσης της Αυτοκρατορίας και η αντιπάθεια εναντίον των Λατίνων θα μετουσιωθεί σε εθνική ομοψυχία. Λόγω μάλιστα της διάσπασης των επιμέρους εθνοτήτων της αυτοκρατορίας, θα εμφανισθεί η εθνική συνείδηση.
Ο τραυματισμός του εθνικού γοήτρου θα γεννήσει την Μεγάλη Ιδέα, ως πόθο απελευθέρωσης της Πόλης και ανασύστασης της Αυτοκρατορίας.
Επεξεργασία άρθρου του κ. Κων. Α. Οικονόμου, δασκάλου–συγγραφέως
Ακόμη και τρεις αιώνες μετά, οι Δυτικοευρωπαίοι εξακολουθούσαν να θεωρούν «μεγάλο κατόρθωμα» το έγκλημα κατά του πολιτισμού
Αυτά φίλοι μου, για να μην ξεχνάμε, τι εστί παπισμός, αλλά και τι σημαίνει εσωτερική φαγωμάρα.
Maria Z
[Πηγή]
