Βρισκόταν στην αριστερή όχθη του Ευφράτη, 62 μίλια δυτικά της Εδέσσης και 95 μίλια βορείως της Βεροίας.
Πιστεύεται ότι η σύγχρονη πόλη Birejik (αρχαίο Ζεύγμα) προέρχεται από την Βίρθα. Δεν αποκλείεται να αποτελούσε το προπύργιο της αιρέσεως των Μανιχαίων που την καλούσαν και Μακεδονία, η οποία βρισκόταν στην Μικρά Αρμενία.
Σύμφωνα με την παράδοση ο Μέγας Αλέξανδρος ανακαίνισε την πόλη ως Μακεδονόπολη (Amm. Marcell., XX, vii, 17). Το γεγονός ότι η πόλη της Βίρθας με την Μακεδονόπολη είναι η μία και αυτή αποδεικνύεται από τις συνδρομές στην Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας, όπου σε λίστες στην αραβική και στην συριακή γλώσσα απαντά ο τύπος Μακεδονόπολις (Gelzer, Patrum Niceænorum διορισμου, 242). Μάλιστα κατά την Σύνοδο της Χαλκηδόνος το 451, παρών ήταν ο επίσκοπος της πόλεως Μαρέας.
Από τον 6ο αιώνα μ. Χ. και ύστερα επανέρχεται η αραμαϊκή ονομασία (Georgius Cyprius, n. 899). Ο Βυζαντινός αυτοκράτωρ Αναστάσιος μετά την νίκη του κατά των Περσών (505 μ.Χ.), ανέθεσε στον επίσκοπο της πόλεως Σέργιο την ανοικοδόμησή της (Wright, ed., The Chronicle of Joshua the Stylite, XCI, lxx) που ολοκληρώθηκε επί Ιουστινιανού (Procop., De ædific. Just., II, 4).
Το αρχαιότερο Τακτικόν του πατριαρχείου Αντιοχείας που εξεδόθη υπό του Αναστασίου Α΄ (599) τοποθετεί την Μακεδονόπολη κοντά στην Έδεσσα, η οποία σε μεταγενέστερη εποχή απαντά με τον τύπο Byrte και σε μια παλαιότερη λατινική μετάφραση ως Virchi (Tobler και Molinier, Itinera Hierosolymitana, I, 322).
Η πόλη κατεστράφη υπό του Ταμερλάνου τον 14ο αιώνα, ώσπου επί οθωμανικής περιόδου αναστήθηκε ο οικισμός Birejik στο βιλαέτι του Χαλεπιού (αρχ. Βέροια –Χαλυβών) με 10.000 κατοίκους –εκ των οποίων 1500 χριστιανοί Αρμένιοι και Ουνίτες.
Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (V, xviii, xix) μνημονεύει δύο πόλεις με το όνομα Βίρθα, την μια στον Τίγρη στην νότια Μεσοποταμία και την άλλη επί του Ευφράτου νότια της Αμφιπόλεως. Αν και η τοποθεσία της πρώτης τυγχάνει άγνωστη, η δεύτερη ταυτίζεται με το Ed-Deir (Ritter, Erdkunde, XI, 691).
Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ
[Πηγή]
