Το τελευταίο εύρημα των αρχαιολόγων είναι ένας εξαφανισμένος ναός στην περιοχή του Νείλου, κοντά στο Ασουάν, που οι αρχαίοι Αιγύπτιοι αποκαλούσαν Χένου και οι σύγχρονοι Τζεμπέλ ελ-Σιλσίλα.
Η λέξη Χένου, που σημαίνει «τόπος κωπηλασίας», ήταν σημειωμένη σ’ έναν παλιό χάρτη, δείχνοντας τη θέση του ναού. Όμως οι αρχαιολόγοι δεν είχαν καταφέρει μέχρι τώρα να τον εντοπίσουν.
Πρόσφατα τα ερείπια του χαμένου ναού εντοπίστηκαν στον πυθμένα ενός λατομείου στην περιοχή Τζεμπέλ ελ-Σιλσίλα, 65 χλμ. βόρεια του Ασουάν. Το λατομείο, που βρίσκεται στην ανατολική όχθη του Νείλου, ήταν σε χρήση από τη 18η Δυναστεία (1550-1305 π.Χ.) έως την ελληνορωμαϊκή εποχή (30 π.Χ. και ύστερα).
Την ανακοίνωση για την ανακάλυψη του ναού έκανε ο Αιγύπτιος Υπουργός Αρχαιοτήτων, λέγοντας ότι ο ναός βρέθηκε ανάμεσα στα ψηλά κάθετα βράχια του λατομείου που δημιουργούν ένα είδος φαραγγιού σε εκείνο το σημείο του Νείλου.
Η περίφημη λευκή επιτύμβια στήλη σε τοίχωμα του λατομείου που κάποτε ήταν μέρος του χαμένου ναού. Οι κατασκευές των Αιγυπτίων εντυπωσιάζουν με τις υπερμεγέθεις διαστάσεις τους. Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
Ο τόπος του λατομείου, στο οποίο υπάρχουν πολλοί ακόμα άκοποι ογκόλιθοι, είναι από μόνος του ένας αρχαιολογικός χώρος, καθώς χρησιμοποιήθηκε από την έναρξη του Νέου Βασιλείου το 1550 π.Χ. έως το 330 μ.Χ. Ο ναός επομένως είναι αρχαιότερος και οικοδομήθηκε πιθανώς κατά την 15η δυναστεία, την εποχή που στην Αίγυπτο εισέβαλαν οι Υξώς.
Στη συνέχεια πέρασε από διάφορες φάσεις, πριν εξαφανιστεί εξαιτίας της εντατικής χρήσης του λατομείου που άρχισε με το Νέο Βασίλειο. Σήμερα ξέρουμε ότι ο υψηλής ποιότητας ψαμμίτης του λατομείου χρησιμοποιήθηκε για κατασκευές σε όλη την Αίγυπτο, συμπεριλαμβανομένων των μεγαλοπρεπών μνημείων του Καρνάκ και του Λούξορ.
Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Μαρία Νίλσον του Πανεπιστημίου Λουντ της Σουηδίας, που προΐσταται των ερευνών, «η εύρεση του ναού αλλάζει την ιστορία του τόπου, καθώς σε παλαιότερες εποχές ο τόπος αυτός ήταν ιερός».
Η αρχαιολόγος Μαρία Νίλσον με τον συνεργάτη της Τζον Γουόρντ στο αρχαίο λατομείο. Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
Άκοποι ογκόλιθοι από ψαμμίτη στο αρχαίο λατομείο Χενού (σημ. Τζεμπέλ ελ-Σιλσίλα). Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή:Supplied
Η Μαρία Νίλσον με τον συνεργάτη της Τζον Γουόρντ και ομάδα αρχαιολόγων του Gebel El Silsila Survey Project, άρχισαν να ερευνούν την περιοχή από το 2012, με μόνο οδηγό έναν πρόχειρο χάρτη, ο οποίος είχε σχεδιαστεί στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο χάρτης εκδόθηκε από τον Γερμανό αρχαιολόγο Ludwig Borchardt το 1934, στη συνέχεια όμως ξεχάστηκε. Στον χάρτη σημειωνόταν η θέση του ναού με την ένδειξη ότι ανήκε στην Ραμσιδική περίοδο.
Με αυτόν τον υποτυπώδη χάρτη ανά χείρας και ένα αδημοσίευτο τοπογραφικό σκαρίφημα του αιγυπτιολόγου Peter Lacovara, επιμελητή στο MC Carlos Museum του Πανεπιστημίου Έμορυ στις ΗΠΑ, η Νίλσον και η ομάδα της άρχισαν να ερευνούν την ανατολική όχθη του Νείλου. Τελικά οι κόποι τους απέδωσαν καρπούς.
Ερευνώντας εντατικά όλα αυτά τα χρόνια την περιοχή, κατάφεραν εφέτος να εντοπίσουν τη βάση του χαμένου ναού. Η βάση έχει μήκος 35 μέτρα και πλάτος 18 μέτρα.
Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν τέσσερις διαφορετικές στρώσεις δαπέδου, τις βάσεις των κιόνων που στήριζαν την οροφή, διάφορα θραύσματα από αυτή, καθώς και μέρος της εξωτερικής και εσωτερικής τοιχοποιίας.
Η ύπαρξη τεσσάρων διαφορετικών στρώσεων στο δάπεδο δείχνει ότι ο ναός αυτός φτιάχτηκε, καταστράφηκε και ξαναφτιάχτηκε τέσσερις φορές.
Ένας μισοτελειωμένος οβελίσκος στον πυθμένα του λατομείου, οι τοίχοι του οποίου σχηματίζουν ένα τεράστιο φαράγγι. Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
Το δάπεδο του χαμένου ναού με τις τέσσερις διαφορετικές στρώσεις. Κανείς δεν γνωρίζει σε ποιον θεό ήταν αφιερωμένος. Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
Τα προηγούμενα χρόνια, η Νίλσον και η ομάδα της ερεύνησαν 3.000 σημεία της τοποθεσίας και ανακάλυψαν 500 ανάγλυφες επιγραφές με κείμενα που ποικίλουν από τα ιερογλυφικά και την ιερατική γραφή, έως τη δημώδη αιγυπτιακή γλώσσα, τα ελληνικά και τα λατινικά.
Οι επιγραφές, κρυμμένες ανάμεσα στους βράχους, δεν διακρίνονται εύκολα στην επιφάνεια του ψαμμίτη. «Πρέπει ο ήλιος να έρθει σε μια ορισμένη γωνία για να γίνουν ορατές οι επιγραφές, και αυτό διαρκεί μια σύντομη στιγμή», λέει η Νίλσον.
Κρυμμένα ανάμεσα στα βράχια, τα εγχάρακτα σύμβολα γίνονται ορατά για σύντομο χρονικό διάστημα. Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
Σε αυτή λοιπόν την κατάβαση στα βάθη του χρόνου και της ιστορίας, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν τα ερείπια του χαμένου ναού. Φαίνεται ότι οι αρχαίοι αρχιτέκτονες είχαν κατασκευάσει το ναό μέσα στους βράχους, που αργότερα, όταν η περιοχή έγινε λατομείο, αφαιρέθηκαν και ο ναός γκρεμίστηκε.
Τω αγνώστω θεώ
Σε ποιον θεό ήταν όμως αφιερωμένος ο ναός; Και γιατί εγκαταλείφθηκε; Ύστερα από 3.500 χρόνια είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρει κανείς τις απαντήσεις.
«Προς το παρόν δεν γνωρίζουμε τίποτε σχετικά με το ναό», λέει η Νίλσον. «Ελπίζουμε όμως ότι οι εργασίες στο μέλλον θα μας δώσουν περισσότερα στοιχεία».
Το μόνο που είναι γνωστό είναι ότι στην περιοχή λατρευόταν ως θεός τόσο ο Νείλος, για τις γόνιμες πλημμύρες του, όσο και ο κροκόδειλος Σόμπεκ.
Δύο από τις εγχάρακτες επιγραφές που εντόπισαν οι αρχαιολόγοι αναφέρουν τα ονόματα δύο μεταγενέστερων φαραώ, του Αμενχοτέπ Γ΄ (ένατος φαραώ της 18ης δυναστείας, που κυβέρνησε μεταξύ 1386 και 1350) και του Ραμσή Β΄ (τρίτος φαραώ της 19ης δυναστείας, περ. 1303-1213).
Ο ναός του Ραμσή Β΄ βρίσκεται στη δυτική όχθη του Νείλου, ακριβώς απέναντι από το λατομείο.
Ναός αφιερωμένος στον φαραώ Ραμσή Β΄ στη δυτική όχθη του Νείλου κοντά στο Ασουάν. Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
Αυτά τα θραύσματα, που σχηματίζουν το άνω τμήμα της κεφαλής του φαραώ Τούθμωση, αποκαλύπτουν ότι μια από τις φάσεις οικοδόμησης του ναού έγινε την περίοδο της 18ης δυναστείας (1480-1425 π.Χ.). Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
Σε αυτό το θραύσμα διακρίνονται τα δύο σκήπτρα του Αμενχοτέπ Γ΄, του ένατου φαραώ της 18ης δυναστείας που κυβέρνησε μεταξύ 1386 και 1350 π.Χ.. Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
Στη δυτική πλευρά του κτιρίου, όπου υπάρχουν οι βάσεις από πέντε στήλες, ανακάλυψαν δύο θραύσματα από ψαμμίτη, πάνω στα οποία είναι ζωγραφισμένος με μπλε χρώμα ο ουρανός και ένα κίτρινο άστρο με ακτίνες. Αυτό σημαίνει ότι η οροφή στο εσωτερικό του ναού αναπαριστούσε τον ουρανό πιθανώς με τον ζωδιακό και τις μυριάδες των άστρων.
Τμήμα της οροφής του ναού με ίχνη της αρχαίας βαφής που αναπαριστούσε τον ουρανό με τα άστρα του. Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
Οι μελλοντικές ανασκαφές ίσως αποκαλύψουν το ρόλο που έπαιζε ο ναός αυτός στα μακρινά εκείνα χρόνια, καθώς και τις τελετές που πραγματοποιούνταν εκεί.
Στο λατομείο βρέθηκαν ακόμη στάβλοι, καταφύγια λαξευμένα στο βράχο και μια σφίγγα παρόμοιας τεχνοτροπίας με τη Λεωφόρο των Σφιγγών που συνδέει το Λούξορ με το Καρνάκ.
Σε άλλο σημείο του λατομείου βρέθηκε παράσταση που απεικονίζει τη μεταφορά δύο οβελίσκων. Την παράσταση συνοδεύει επιγραφή με τις τεχνικές λεπτομέρειες της απόσπασής τους από το λατομείο και το πώς αυτοί οι τεράστιοι όγκοι πέτρας φορτώθηκαν σε ιστιοφόρα.
Το τεράστιο λατομείο στην ανατολική όχθη του Νείλου. Μπροστά από αυτό διακρίνονται τα λαξευμένα στο βράχο καταφύγια. Photo: Gebel El Silsila Survey Project. Πηγή: Supplied
[Πηγή]
Το είδαμε εδώ
