Καλό μήνα... Μάϊο - Μάιος ο Λούλουδος
Πρωτομαγιά
Ο Μάιος είναι ο 5ος μήνας του χρόνου, που αντιστοιχεί με τον αρχαίο μήνα Θαργηλιώνα, και τον εόρταζαν με τα περίφημα Ανθεοφόρια, και αφιερωμένος στη θεά της γεωργίας Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης, που τον μήνα αυτόν βγαίνει από τον Άδη κι έρχεται στη γη. Μα και στην αρχαία Ρώμη, γίνονταν γιορτές που τις έλεγαν “ροσύλλια“. Την γιορτή αυτή την κράτησαν και οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες.
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, γιορτάζουν και σήμερα τα “ροσσύλια” όχι το Μάη αλλά το Σάββατο της Πεντηκοστής που είναι γιορτή πένθους.
Την ημέρα αυτή στολίζουν τους τάφους των πεθαμένων συγγενών τους.
Όταν οι Ρωμαίοι κατάκτησαν την Ελλάδα, η γιορτή της Πρωτομαγιάς, δεν έπαψε να υπάρχει αλλά πλουτίστηκε γιατί πίστευαν και οι δύο λαοί, ότι τα λουλούδια αντιπροσωπεύουν την ομορφιά των θεών και φέρνουν δύναμη, δόξα , ευτυχία και υγεία.
Ονομασία Μάη
Ο Μάιος ονομάστηκε έτσι από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια).
Το όνομα Μάγια προήλθε από την ελληνική λέξη Μαία (που σημαίνει τροφός και μητέρα) τη μητέρα του Ερμή, που ήταν προσωποποίηση της γόνιμης Μάνας-Γης. Επειδή συνηχεί με τη μαγεία, θεωρείται μήνας ευνοϊκός γι’ αυτήν.
Η πρώτη μέρα του Μάη, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, συνδέεται με τη νίκη της Άνοιξης κατά του Χειμώνα και την ήττα του θανάτου από τη ζωή.
Η φυσιογνωμία του Μαΐου στη λαϊκή αντίληψη είναι δίσημη, συνυπάρχει σ’ αυτήν το καλό και το κακό, η αναγέννηση και ο θάνατος.
Αργότερα, η αρχική αυτή έννοια χάθηκε και τα έθιμα επιβίωσαν απλώς ως λαϊκές γιορτές, από τις ελάχιστες χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο που έχουν διατηρηθεί ως τις μέρες μας με εκδηλώσεις που απαντώνται στον λαϊκό πολιτισμό πολλών ευρωπαϊκών λαών.
Ο Μάιος, πέμπτος μήνας του χρόνου, είναι ο μήνας, ο Καλομηνάς, ο Λούλουδος, ο Τριανταφυλλιάς.
Αρχαίες εορτές το μήνα Μάιο
Τα Ανθεστήρια
Ήταν η γιορτή των λουλουδιών. Ήταν η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Ελλήνων. Με μεγαλοπρέπεια βάδιζαν προς τα ιερά πομπές με κανηφόρες, που έφερναν άνθη. Τα Ανθεστήρια διαδόθηκαν και πήραν πανελλήνια μορφή.
Ιερά Θαργήλια
Τότε πρόσφεραν τις απαρχές του θερισμού των δημητριακών στη Δήμητρα. Δρώμενο των Θαργηλίων ήταν το μαστίγωμα της βουλίμου: πείνας.Στα Θαργήλια, γιορτή που έδινε και το όνομά της σ’ ολόκληρο τον μήνα (που αντιστοιχούσε κατά ένα μέρος στον δικό μας Μάιο), σχημάτιζαν μια λατρευτική πομπή προς τιμή του Ήλιου και των Ωρών (=Εποχών), που συντελούσαν στην ωρίμανση των καρπών. Στην πομπή περίφεραν ένα πράσινο κλαδί που μόλις είχε αποκτήσει φύλλα.
Το τύλιγαν με ταινίες και κρεμούσαν σε αυτό σύκα, διάφορα ψωμάκια και μικρά φλασκιά γεμάτα κρασί, λάδι και μέλι. Το κλαδί στο τέλος της γιορτής τοποθετούνταν στις θύρες των ναών και των σπιτιών όπου έμενε ώσπου να ξεραθεί για να καεί και να αντικατασταθεί την επόμενη χρονιά από ένα νέο.
Τα Θαργήλια ήταν αγροτική γιορτή. Γινόταν προσφορά των πρώτων καρπών της νέας συγκομιδής στους θεούς, με σκοπό ο άνθρωπος να ευχαριστήσει το θείο για όσα του πρόσφερε και να εξασφαλίσει τη συνέχιση της εύνοιάς του.Στους ρωμαϊκούς χρόνους το μήνα Μάιο, γιόρταζαν τα «Λεμούρια» μια γιορτή προς τιμή των νεκρών. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι παρίσταναν τον Μάιο σαν έναν άνδρα μεσήλικα ντυμένο με χιτώνα και φαρδιά μανίκια έχοντας στο κεφάλι του καλάθι με λουλούδια, ενώ στα πόδια του ένα παγώνι είχε ανοίξει τη μεγάλη του ουρά.
Στα βυζαντινά χρόνια
Στα βυζαντινά χρόνια στην Κωνσταντινούπολη πραγματοποιούνταν ειδική τελετή στο Στάδιο της πόλης με την παρουσία του αυτοκράτορα στη διάρκεια της οποίας ο λαός υποδεχόταν με ύμνους τον ερχομό της άνοιξης.
Έθιμα το μήνα Μάιο
Μαγιάτικο στεφάνι ή μαγιοστέφανο
«Πιάνω το Μάη» – Έθιμο Πρωτομαγιάς
Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς έχει να κάνει με την ανθρώπινη χαρά, για την άνοιξη, τη βλάστηση. Απότοκο των δοξασιών αυτών είναι το μαγιάτικο στεφάνι στην πόρτα των σπιτιών από διάφορα άνθη και καρπούς.
Την πρώτη μέρα του Μάη, αναζητούμε στη Φύση την ομορφιά και τη δροσιά της Άνοιξης. Κόβουμε λουλούδια από τους αγρούς για να πλέξουμε πολύχρωμα στεφάνια που θα κρεμάσουμε στη συνέχεια στις πόρτες των σπιτιών.
Το έθιμο της Πρωτομαγιάς να στολίζουμε τις πόρτες των σπιτιών με στεφάνια λουλουδιών έρχεται από τα πολύ παλιά χρόνια και τότε συμβόλιζε την υποδοχή της δύναμης της φύσης στο σπιτικό.
Στα μέρη της Μικράς Ασίας σε κάθε στεφάνι έβαζαν, εκτός από λουλούδια, ένα σκόρδο για τη βασκανία, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ για την καλή σοδειά.
Το μαγιάτικο στεφάνι στόλιζε τις πόρτες των σπιτιών ως του Αϊ – Γιαννιού του Θεριστή και τότε το καίγανε στις φωτιές του αγίου.
Το μαγιοστέφανο, φτιάχνεται από εφτά ειδών λουλούδια και έχει δύναμη μαγική-αποτροπιαστική. Σε κάθε στεφάνι βάζουν σκόρδο για τη βασκανία, αγκάθι για τον εχθρό, στάχυ για να φέρει ευφορία.
Για να πιάσουν οι ευχές που έκαναν οι νοικοκυρές παλιότερα, το μαγιάτικο στεφάνι έπρεπε να γίνεται από συγκεκριμένα λουλούδια:
Ανθισμένο σπίτι: Tραντάφυλλα, γαρούφαλα, βιόλες, πασκαλιές (λιλά), γεράνια.
Ευτυχία του σπιτιού: Kλωνάρια ανθισμένα
Ο Μάης των Αγροτών – Πρωτομαγιά
Οι αγρότες επιλέγουν να φτιάξουν το Μάη τους με πρασινάδες και καρπούς, σκόρδο για τη βασκανία και αγκάθι για τον εχθρό.
Στο Ρέισδερε της Σμύρνης, οι αγρότες, την παραμονή της Πρωτομαγιάς πήγαιναν στην εξοχή για να κόψουν οτιδήποτε είχε καρπό: σιτάρι, κριθάρι, κλαδιά συκιάς με τα σύκα, σκόρδα, κρεμμύδια, κλαδιά αμυγδαλιάς με τα αμύγδαλα, κλαδιά ροδιάς με τα ρόδια.
Στην Αγιάσο, κάνουν στεφάνια από όλα τα λουλούδια και βάζουν μέσα “δαιμοναριά“, άγριο χόρτο με πλατιά φύλλα και κίτρινα λουλούδια για να δαιμονίζονται οι γαμπροί.
Στη Σέριφο, αποβραδίς, κρεμούν στην πόρτα ένα στεφάνι από λουλούδια τσουκνίδες, σκόρδο και κριθάρι.
Μαγιόξυλο
Σε χωριά της Κέρκυρας, οι κάτοικοι περιφέρουν έναν κορμό κυπαρισσιού, ο οποίος είναι σκεπασμένος με κίτρινες μαργαρίτες και γύρω του έχει ένα στεφάνι με χλωρά κλαδιά. Με το μαγιόξυλο αυτό, οι νέοι εργάτες ντυμένοι με κάτασπρα παντελόνια και πουκάμισα και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδώντας το Μάη.
Πρωτομαγιάς έθιμο
Τα έθιμα της Πρωτομαγιάς περιλαμβάνουν μιμικές πράξεις για άμεση και παραστατική αναπαράσταση της αναγέννησης της φύσης.
Η ανάσταση του Μαγιόπουλου (που το ονομάζουν ακόμα Φουσκοδένδρι ή Ζαφείρη).
Ένας έφηβος στολισμένος με λουλούδια εμιμείτο στους αγρούς τον πεθαμένο τάχατες Διόνυσο. Χορός από προσωπιδοφόρους τον συνοδεύει τραγουδώντας.
Παραμονή Πρωτομαγιάς, νέοι και γυναίκες μεγάλης ηλικίας μαζεύονται μόλις δύσει ο ήλιος και ανάβουν φωτιές με ξερά κλαδιά που έχουν συγκεντρώσει αρκετές μέρες πριν. Όσο η φωτιά είναι αναμμένη οι γυναίκες χορεύουν κυκλικούς χορούς γύρω από τη φωτιά και τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια για την Πρωτομαγιά
Το Μάη που σήμερα προβάλλει στη γη
χορεύει το πρόβατο, τ ‘αρνάκι βελάζει
κι η νύφη που στόλισαν χορεύει και πάλι
Ο Μάιος μας έφτασε , εμπρός βήμα ταχύ
να τον προϋπαντήσουμε παιδιά στην εξοχή.
Πάμε κι εμείς να πάρουμε μη χάνουμε καιρό
Μας λείπει ένα τριαντάφυλλο κι ένα κλαρί χλωρό
όξω ψύλλοι , μέσα Μάη
Τα νέα παιδιά, αφού βρέξουν τα μαλλιά και τα ρούχα τους, πηδούν πάνω από τις φωτιές σαν μία συμβολική πράξη που αποσκοπεί στο να διώξει τον χειμώνα και την αρρώστια. Στην συνέχεια όλοι παίρνουν έναν δαυλό από φωτιά και την πηγαίνουν στο σπίτι τους για να φύγουν όλα τα κακά.
Έθιμα Αναγέννησης Μάη
Πολλά έθιμα της Πρωτομαγιάς, ξεκινούν από την αντίληψη ότι ο Μάιος κάνει τα πάντα νέα. Μια νέα ζωή αρχίζει για τον άνθρωπο, όπως και για τη Φύση.
Σε πολλά μέρη, όλα μέσα στο σπίτι πρέπει να ανανεωθούν.
Στα Άγραφα, την Πρωτομαγιά, αδειάζουν από το βράδυ τα δοχεία.
Δεν αφήνουν στάλα νερό μέσα. Τα ξημερώματα, τα κορίτσια παίρνουν τις στάμνες και πηγαίνουν στη βρύση. Την αλείφουν με βούτυρο, τη στολίζουν με λουλούδια, παίρνουν νερό και το πηγαίνουν σπίτι. Με το νερό αυτό, βάζουν μικρά παιδιά, τα οποία είναι καθαρά, να βρέξουν τους κάδους, όπου κοπανούν το γάλα και τα ζώα.
Στο Ξηροχώρι της Εύβοιας, τα κορίτσια στολίζουν με λουλούδια και τα πηγάδια.
Στην Κορώνη, το ράντισμα αυτό γίνεται με θαλασσινό νερό το οποίο ρίχνουν για το καλό, ακόμα και στα κεφάλια των παιδιών τους.
Την ημέρα της πρωτομαγιάς πρωί- πρωί, οι νοικοκυρές των σπιτιών σηκώνονταν νωρίς για να δουν τι τους είχαν εναποθέσει άλλοι έξω από την πόρτα τους. Στεφάνι, τριαντάφυλλο, αν είχαν λεύτερες κόρες ή αγκάθι, κάποιοι που δεν συμπαθούσαν την οικογένεια.
Την Πρωτομαγιά , στην Σκόπελο ,πλέκουν στεφάνια με λουλούδια και τα χαρίζει η νύφη στην πεθερά.Το στεφάνι πρέπει να έχει οπωσδήποτε μια μεγάλη κορδέλα, που την δένουν φιόγκο και στερεώνουν επάνω του ένα χρυσό νόμισμα, τον πρώτο χρόνο. Συνοδεύεται με καλαθάκι γεμάτο κουλουράκια και την απαραίτητη κανάτα, που περιέχει γάλα και καφέ.
Τα χαράματα της Πρωτομαγιάς στην Κοζάνη, όλα τα κορίτσια του χωριού ντύνονται με τοπικές παραδοσιακές φορεσιές και βγαίνουν έξω από το χωριό. Εκεί μαζεύουν λουλούδια και κάνουν στεφάνια. Τρίβουν τα μάγουλά τους για να κοκκινίσουν με τις “κουκλίτσες” (παπαρούνες) και δένουν στο κεφάλι ή στη μέση χλωρή βρίζα για να μην πονούν.
Στη συνέχεια χορεύουν και τραγουδούν παλαιά δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στο Μάη και αργότερα, μέσα στο πρωινό, κατεβαίνουν στην πλατεία του χωριού όπου και χορεύουν κρατώντας λουλούδια.
Γιορτές το μήνα Μάιο
21 Μαΐου Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, την ημέρα της γιορτής των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στη Μακεδονία γιορτάζουν τα Αναστενάρια.
Οι αναστενάρηδες χορεύουν αντικριστά πάνω σε αναμμένα κάρβουνα βγάζοντας «ιερές» κραυγές. Ένα έθιμο, που έφεραν οι πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης και συνεχίζεται μέχρι σήμερα στο Λαγκαδά και στο χωριό των Σερρών Αγία Ελένη.
Οι αναστενάρηδες πατούν πάνω στα κάρβουνα και ψιθυρίζουν
“στάχτη να γίνει, στάχτη να γίνει…”, για να διώξουν κάθε κακό.
29 Μαΐου άλωση της Κωνσταντινούπολης
Μέσα στις χαρές του Μαΐου έρχεται και η αποφράδα μέρα, στις 29 του μηνός, η πικρή μέρα της άλωσης της Κωνσταντινούπολης.
Όπως λέει ο θρύλος, ο παπάς που λειτουργούσε στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας, ακούγοντας τον καλπασμό των βαρβάρων και τις κραυγές των τρομαγμένων πιστών, πήρε το δισκοπότηρο με τα ιερά σκεύη της μεταλήψεως και βγήκε από το ιερό.
Εκείνη τη στιγμή, στρατιώτες μπήκαν στην εκκλησία και όρμησαν στον ιερέα, αλλά εκείνος, με σταθερό βήμα, χάθηκε μέσα από μια σχισμή του τοίχου που έκλεισε αμέσως πίσω του.
Τραγούδια για το Μάη
“Ο Μάιος μας έφτασε, εμπρός βήμα ταχύ
να τον προϋπαντήσουμε, παιδιά, στην εξοχή.
Λουλούδια ας μαζέψουμε και ρόδα και κρίνα
Στεφάνι να πλέξουμε του Μάη μ’ εκείνα…”
μένα από αγιόκλημα και από ελιά.
Γεμάτο σπίτι: Στάχια και λουλούδια του κάμπου, όπως μαργαρίτες, παπαρούνες.
Για τη γλωσσοφαγιά: Μια κουκκιά (φυτό) με τις ρίζες και τους καρπούς της.
Για την αγάπη των κοριτσιών του σπιτιού: Ένα κλωνάρι λιγαριά.
Για το μάτι: Eνα κεφάλι σκόρδο, κρεμασμένο στη μέση στο στεφάνι για να φαίνεται.
Στα Δωδεκάνησα , μαζεύουν ένα λουλούδι που το λένε “ανοιχτομάτη” και πιστεύουν πως όποιος το έχει είναι πάντα γερός και τυχερός.
Μια δοξασία σχετική με το Μάη αναφέρεται στο πρωινό νερό και
την πρωινή του δροσιά που έχει εξαγνιστική και ανανεωτική δύναμη.
[Πηγή]
