Εχουμε κλείσει είκοσι φουρτουνιασμένα μίλια από την Ιθάκη, προσεγγίζοντας τις εκβολές του Αχελώου, όταν ορθώνεται μπροστά μας η Οξιά. Επιβλητική και απροσπέλαστη. Αντί για παραλίες, τη ζώνουν κοφτερά βράχια που τα λειαίνει το κύμα. Κάποτε ήταν ένα από τα πιο περιζήτητα βοσκοτόπια του Ιονίου. Σήμερα φωλιάζουν εκεί πάπιες και γλάροι. Το μοναδικό στην περιοχή θαλάσσιο ταξί που μας μεταφέρει έχει καλπάσει κι άλλες φορές στο ίδιο δρομολόγιο, οδηγώντας εκπροσώπους επενδυτών στο σύμπλεγμα των Εχινάδων. Συνολικά 18 βραχονησίδες ονομάστηκαν έτσι γιατί ξεπροβάλλουν σαν αχινοί στο πέλαγος. Εκεί που το μάτι των ντόπιων βλέπει ξεχασμένα ξερονήσια, κάποιοι διακρίνουν ευκαιρίες.
ΜΕΝΟΥΝ ΟΙ ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ. Εδώ και μήνες κυκλοφορεί η είδηση ότι Αραβες ενδιαφέρονται για αυτά τα μέρη. Στον καιρό της κρίσης, σε μια χώρα διψασμένη για επενδύσεις, γράφτηκαν και ακούστηκαν πολλά: «κλεισμένες συμφωνίες εκατομμυρίων ευρώ», «τουριστικά καταλύματα και παλάτια». Η πώληση της Οξιάς στη βασιλική οικογένεια του Κατάρ βρίσκεται, σύμφωνα με τον δήμαρχο Ιθάκης Ιωάννη Κασσιανό σε τελικό στάδιο. Απομένει η υπογραφή του συμβολαίου πώλησης. Σε προχωρημένη φάση βρίσκονται και οι διαπραγματεύσεις για τη μεταβίβαση άλλων πέντε νησιών του συμπλέγματος (Προβάτι, Πιστρός, Απάσα, Γκράβαρης, Σωρός) πάλι σε άραβες επενδυτές. Σύμφωνα με δηλώσεις του υφυπουργού Ανάπτυξης Νότη Μηταράκη, η κυβέρνηση προσπαθεί να διευκολύνει τη διαδικασία καθώς οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές καλούνται να διασχίσουν αρκετά γραφειοκρατικά κανάλια. Για τους κατοίκους της Ιθάκης (όπου ανήκουν διοικητικά τα νησιά) ο ενδεχόμενος ερχομός αράβων ή άλλων επενδυτών και η αγορά των νησιών είναι σαν να πουλάει κάποιος το χωράφι του. Αυτή είναι άλλωστε και η νεότερη ιστορία των Εχινάδων. Εκεί, ακόμα και πέντε αιώνες πίσω, ζούσαν οι τσομπάνηδες της Ιθάκης.
Μετά τον Ενετοτουρκικό Πόλεμο οι νικητές Ενετοί έστειλαν στις Εχινάδες τους ιθακήσιους κτηνοτρόφους. Ως ιδιοκτήτες ορίστηκαν μεγάλες οικογένειες του νησιού. Ανατρέχοντας στα παλιά συμβόλαια, βλέπεις τα ονόματα Πεταλά, Ζαβού, Καραβίας, Πιέρρος. Οι εκτάσεις αλλάζουν χέρια με το πέρασμα των δεκαετιών και στα τέλη του 18ου αιώνα τα νησιά καταλήγουν στις οικογένειες Δενδρινού και Γρίβα. «Ο παππούς μου είχε γύρω στα δέκα νησιά. Οι Δενδρινοί είχαν τα υπόλοιπα», λέει ο Διονύσης Γρίβας όταν τον συναντάμε στην Ιθάκη. «Μετά τον πόλεμο, όταν και άλλαξε η εκμετάλλευση της γης, οι ιδιοκτήτες συνειδητοποίησαν ότι δεν είχαν καμία ουσιαστική αξία στα χέρια τους. Δεν μπορούσαν να τα αναπτύξουν τουριστικά και αποφάσισαν να τα εκποιήσουν».
Ο ίδιος κληρονόμησε την Ατοκο, ένα σχετικά μεγάλο νησί 4.500 στρεμμάτων, βορειοδυτικά των Εχινάδων. Εκεί ζούσαν κάποτε σε καλύβια πέντε οικογένειες βοσκών. Ο τελευταίος τσομπάνης έφυγε το 1986. «Θυμάμαι να πηγαίνουμε με τον πατέρα μου, με ένα καΐκι 15 ίππων. Είχαμε εκατοντάδες ζώα εκεί. Για εμάς δεν ήταν χλιδή. Ημασταν σαν ένας καουμπόι που πηγαίνει στα βουβάλια του», λέει. Τον Μάη έπαιρναν από τους κτηνοτρόφους τον «πάχτο»: δύο τενεκέδες τυρί και έναν βούτυρο. «Αυτό ήταν το νοίκι μας. Πληρώναμε σε τυρί και σε καρπό», προσθέτει ο Σπύρος Τσιντήλας, ο πατέρας του οποίου ήταν κτηνοτρόφος στη Μάκρη, ένα από τα νησιά των Εχινάδων. Ο ίδιος, αφού μπάρκαρε για διάφορα λιμάνια, σήμερα είναι κτηνοτρόφος όπως και ο πατέρας του.
Στην Ιθάκη τότε οι επαγγελματικές επιλογές ήταν περιορισμένες. Ακόμα κι αν οι άντρες κατέληγαν στους αγρούς ή στις στάνες, έβγαζαν φυλλάδιο ναυτικού στα 14 τους έτη. Ο Διονύσης Γρίβας ακολούθησε όμως διαφορετικό δρόμο. Μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Σπούδασε Τεχνολογία Υλικών, ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο Μπέρκλεϊ, δίδαξε σε πανεπιστήμια και επέστρεψε στην Ελλάδα στα 47 του χρόνια. «Οταν έλεγα στην Αμερική ότι είμαστε ιδιοκτήτες νησιών, δεν μπορούσαν να το συνειδητοποιήσουν. Δεν είμαστε προύχοντες ή βασιλείς. Αλλά έτσι μας έβλεπαν όσοι άκουγαν την ιστορία μας», λέει.
Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ. Ο πατέρας του πέθανε το 1973 και ο Διονύσης Γρίβας κληρονόμησε την Ατοκο. Οπως αποδείχτηκε, η ιδιοκτησία νησιού δεν ήταν σημάδι χλιδής. Του κατέσχεσαν, όπως λέει, το διαβατήριο και του απαγόρευσαν την έξοδο από τη χώρα καθώς δεν μπορούσε να καταβάλει τον φόρο κληρονομιάς. Για δέκα χρόνια έτρεχε στα φορολογικά δικαστήρια. Τελικά κατάφερε να μεταβιβάσει το νησί στον εφοπλιστή Παναγιώτη Τσάκο. «Εάν δεν κατάφερνα να το εκποιήσω, ίσως να μη μου έμενε το πατρικό σπίτι στο οποίο βρίσκομαι σήμερα», λέει.
Το μεγαλύτερο γραφειοκρατικό εμπόδιο ήταν να αναγνωρίσει ως ιδιωτικό ένα κομμάτι δάσους πάνω στο νησί. Επρεπε να αποδείξει ότι οι προκάτοχοί του βρίσκονταν εκεί για τουλάχιστον 100 χρόνια. Αντίστοιχα χαρτιά έχουν ήδη ετοιμάσει ιδιοκτήτες άλλων νησιών στην περιοχή μετά και τη δημοσιότητα που έχει λάβει η είδηση για το ενδιαφέρον των Καταριανών. Στις αδελφές του, οι οποίες ζουν στις ΗΠΑ, ανήκουν ορισμένα από τα νησιά των Εχινάδων. Και αυτές βρίσκονται σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις με ενδιαφερόμενους αγοραστές.
ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΓΙΑ ΜΕΡΟΚΑΜΑΤΑ. Στα καφενεία της Ιθάκης θα ακούσεις αστεία και ανέκδοτα για αγοραστές, εμίρηδες και χαρέμια. Οταν σοβαρεύει όμως η κουβέντα, διαπιστώνεις ότι οι ντόπιοι προσδοκούν στον ερχομό των επενδυτών. Ο δήμαρχος του νησιού διαμαρτύρεται για την ανεργία. Λέει ότι έχει «60 πτυχιούχους ανωτάτων σχολών που κάθονται». Ο Διονύσης Γρίβας θεωρεί ότι εφόσον γίνουν επενδύσεις στα ερημονήσια ιθακήσιοι μηχανικοί και τεχνίτες θα βρουν απασχόληση. Οι ναυτικοί θα συντηρούν τα σκάφη των επωνύμων υποστηρίζει. Ο ντόρος ενδεχομένως να προσελκύσει και άλλους τουρίστες το καλοκαίρι.
Αρκετοί νέοι έχουν γυρίσει ήδη στην Ιθάκη. Κάποιοι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν εργασιακά τη συζήτηση που γίνεται για τις Εχινάδες. Τα αδέλφια Γιάννης και Σωτήρης Τριτσαρώλης έχουν εδώ και λίγα χρόνια το μοναδικό θαλάσσιο ταξί του νησιού και συνεργάζονται με μια σχολή κατάδυσης. Μας οδηγούν στις Εχινάδες λέγοντας ότι εφόσον βρεθούν επενδυτές θα αυξηθούν και τα δικά τους δρομολόγια. Δεν μπορούν να πουν με σιγουριά αν θα κλείσουν οι συμφωνίες, εάν κάποιος θα χτίσει στις απόκρημνες πλαγιές των βραχονησίδων.
Από τα νησιά που προσεγγίζουμε κανένα δεν διαθέτει μαρίνα. Το Προβάτι, το οποίο είναι προς πώληση, είναι από τα πιο εύκολα προσβάσιμα. Και πάλι όμως δεν μπορούμε να δέσουμε εκεί. Με ένα σάλτο ανεβαίνουμε στα βράχια. Κλαδιά από πουρνάρια μπλέκονται στο διάβα μας. Στον κολπίσκο του έχουν φωλιάσει κομμάτια φελιζόλ και πλαστικά. Ξεβράστηκαν εκεί από γειτονικές ιχθυοκαλλιέργειες. «Και γι' αυτό το νησί γίνονται συζητήσεις» λέει ο Σωτήρης Τριτσαρώλης. «Και εδώ κάποτε υπήρχαν μόνο βοσκοί. Τώρα ακούγεται ότι κρύβονται καμιά φορά παράνομοι μετανάστες. Τους αποβιβάζουν δουλέμποροι για να τους συλλέξουν αργότερα με άλλα σκάφη και να τους περάσουν στην Ιταλία».
ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ. Ο δήμαρχος Ιθάκης φαίνεται σχεδόν βέβαιος ότι θα κλείσουν οι συμφωνίες. Εδώ και ενάμιση χρόνο γίνονται συζητήσεις για την Οξιά. Εδώ και τέσσερις μήνες για άλλα πέντε νησιά. Καθημερινά τού τηλεφωνούν από ξένες εφημερίδες. Οταν τον συναντάμε συνομιλεί με μια δημοσιογράφο από τη Βαρκελώνη. Περιμένει συνεργεία από Γερμανία, Μέση Ανατολή, Γαλλία. Οι ντόπιοι δεν ξέρουν πού αρχίζει η υπερβολή σε όλα αυτά. Κάποιοι, όπως ο πρώην ιδιοκτήτης νησιού Διονύσης Γρίβας, έχουν πειστεί. «Εχουμε κουβεντιάσει τόσο πολύ για τον εμίρη του Κατάρ που έχω φτάσει να το πιστεύω και εγώ» λέει.
Γιάννης Παπαδόπουλος
[Πηγή]