Ο Φλάμπουρας
Ο Φλάμπουρας είναι η σημαία, το λάβαρο της χαράς (γάμου) και είναι κατ’ εξοχήν σύμβολο των Σαρακατσαναίων.Το εθιμοτυπικό του Σαρακατσάνικου Γάμου αποτελεί ένα είδος στρατιωτικής επιχείρησης με το “ψίκι” του γαμπρού για το πάρσιμο της νύφης (απαγωγής) κι αυτό αντανακλάται στα μιμητικά δρώμενα του γάμου όπου εμπεριέχεται απαγωγή “νύφης” που μας παρεπέμπει στη μυθολογία με την απαγωγή της.... Περσεφόνης.
Ο Φλάμπουρας αποτελείται από το κοντάρι και τη σημαία (πανί). Το κοντάρι είναι από ξύλο, συνήθως, κρανιάς συμβολικά για να είναι γεροί ο γαμπρός και η νύφη. Με μικρά κομμάτια ξύλου που σχηματίζουν στο πάνω μέρος σταυρό. Στον σταυρό καρφώνονται τα τρία μήλα η ρόδια. Αξίζει να αναφερθεί ότι από την αρχαιότητα το μήλο και το ρόδι συμβόλιζαν τον έρωτα και τη γονιμότητα.
Ο Όμηρος στην ΟΔΔΥΣΕΙΑ Δ-279, Ι-183 και 237, Λ-4, αναφέρει ως μήλα τα πρόβατα που κατ’ επέκταση απεικονίζουν τη νομαδοκτηνοτροφική ζωή των Σαρακατσαναίων. Ο Όμηρος επίσης αναφέρει ως μήλα και τα αρνιά και τα πρόβατα που υποδηλώνει τη νεαρη ηλικία των προβάτων. Αντίστοιχα οι Σαρακατσαναίοι χρησιμοποιούν την ομόρριζη λέξη “μηλιώρα”, που σημαίνει το πρόβατο το οποίο έχει ενηλικιωθεί καί γεννάει για πρώτη φορά. Γι’ αυτό τον λόγο και τα μήλα στον φλάμπουρα επαγωγικά συμβολίζουν την προτροπή για γονιμότητα. Η τεκνοποίηση φέρνει παιδιά – χαρά, γι’ αυτό και ο σαρακατσάνικος γάμος αποκαλείται χαρά..
Για το πανί ή σημαία του φλάμπουρα χρησιμοποιείται μαντίλι αφόρεγο που είναι είτε από λευκό σοπάνι (περίπτωση Σαρακατσαναίων Μωραϊτών, Ηπειρωτών, Κασσανδρινών) είτε από μούργο (σκούρο κόκκινο) υφαντό ο λεγόμενος μπόγος ή μπόνος που κυριαρχεί στους Πολίτες Σαρακατσάνους, Θράκης και Βουλγαρίας).
Είναι τα πρόσθετα υλικά που ράβονται πάνω στον Φλάμπουρα για τη διακόσμησή του τα οποία είναι: λωρίδες υφάσματος, δαντέλες, κορδέλες. Στις πιο πολλές περιπτώσεις έχουν χρώματα μπλε και γαλάζιο και σχηματίζουν σταυρούς, χιαστές, μαιάνδρους, ΟΙ κορδέλες τοποθετούνται σταυροειδώς, ράβονται στο κέντρο και οι άκρες των αιωρούνται συμβολίζοντας τις ακτινωτές ιδιότητες του ήλου. Απο σχηματιζόμενα σύμβολα, κολήματα ή κεντήματα κυριαρχεί ο όρθιος και ο πλάγιος Σταυρός στο κέντρο του Φλάμπουρα, που τον συνοδεύουν τα “φεγγάρια”, γεωμετρικά σχήματα με επίκεντρο τον σταυρό, όπως και ηλιακοί ακτινωτοί ρόδακες, που είναι και ιερά σύμβολα των Ελλήνων από την προϊστορική εποχή. Επίσης έντονα απεικονίζεται το φίδι (οχιά) με την κορδέλα (τικ-τακ), που συμβολίζει την γονιμότητα απο την αρχαιότητα. Στα κεντήματα επίσης απεικονίζεται σαν άλλο ερωτικό στοιχείο το τριαντάφυλλο.
ΧΑΡΧΑΓΓΕΛΙΑ: Είναι μικρά κουδουνάκια σαν κι αυτά που χρησιμοποιούν οι ιερείς σήμερα. Η σημασία τους βγαίνει από την ετυμολογία της λέξεως (χαρά=γάμος+ αγγελία =κάλεσμα). Ο ήχος των κουδουνιών θεωρείται ότι έχει την ικανότητα να προστατεύει τους νεόνυμφους από τον φόβο.
Ο φλαμπουριάρης, δηλαδή φύλακας του φλάμπουρα, οριζόταν κάποιος νεαρός με μάνα και πατέρα που είτε ήταν αδελφός του γαμπρού ή αδελφικός του φίλος. Την Παρασκευή πριν βασιλέψει ο ήλιος ξεκινούσε η διαδικασία του ραψίματος και την συνέχιζαν ελεύθερες κοπέλες. Το πανί του φλάμπουρα κρατούσαν τέσσερα ανύπαντρα κορίτσια κι έριχναν επάνω λουλούδια και ζαχαρωτά. Για το ράψιμο του φλάμπουρα χρησιμοποιούνταν πάντα συμβολικά τρία βελόνια και τρεις κλωστές χρώματος λευκού, κόκκινου και γαλάζιου. Όταν τελείωνε η κλωστή του ενός βελονιού χρησιμοποιούνταν το άλλο βελόνι. Ο αριθμός των βελονιών συμβολίζει την Τριαδικότητα και αποτελεί ακόμη ένα στοιχείο για την θρησκευτική λατρεία των Σαρακατσάνων.
Τα τρία βελόνια παρέμεναν καρφιτσωμένα να φυλάνε τον φλάμπουρα μια και θεωρείται ότι έχουν αποτρεπτικές ικανότητες κατά του κακού. Κατά την διάρκεια του ραψίματος “κερνάνε τον φλάμπουρα” ο πεθερός και ο φλαμπουριάρης με νομίσματα και τραγουδούν επιτραπέζια τραγούδια με θέμα τον φλάμπουρα. Όταν ράβεται ο φλάμπουρας, ο φλαμπουριάρης χορέυει τρεις χορούς και ακολουθειί γλέντι απ’ όλους τους παρευρισκομένους.
Σε όλη την διάρκεια του γάμου την ευθύνη της φύλαξής του έχει ο φλαμπουριάρης και όταν έφταναν στο κονάκι της νύφης τον τοποθετούσε στην δεξιά μεριά της ρούγας του καλυβιού. Από κει τον παίρνει ο κάθε πρωτοχορευτής. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στο να κρατιέται ψηλά ο φλάμπουρας και ποτέ να μην αφήνεται καταγής.
Συμπερασματικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι το έθιμο του φλαμπούρα από καταβολής του συμβολίζει τη γονιμότητα (με την έννοια της αναπαραγωγής), τον κτηνοτροφικό τρόπο ζωής των Σαρακατσάνων και παράληλα διατηρεί εθνολογικο και λατρευτικό χαρακτήρα.
Βασίλειος Μόλαρης
Το είδαμε εδώ
