Ιερογαμία ή γιορτή των Δαιδάλων

Σήμερα είναι ο "Αποκριάτικος γάμος"
και ή καταγωγή της Ιερογαμίας.

Ή γιορτή των Δαιδάλων, και ή καταγωγή της.
Παυσανίας IX. 3, 3-7
Η Ήρα είχε αποχωρήσει θυμωμένη στην Εύβοια• ο Δίας, μη μπορώντας να τη μεταπείσει, λένε πώς κατέφυγε στον Κιθαιρώνα, ό όποιος ήταν τότε ηγεμόνας τών Πλαταιών και τον όποιο κανένας δεν ξεπερνούσε στην επινοητικότητα. Αυτός παρακίνησε το Δία να κάνει άγαλμα ξύλινο, το όποιο να φέρει σκεπασμένο πάνω σε όχημα συρόμενο από ζεύγος βοδιών και να λέει πώς φέρει ώς σύζυγο του την Πλάταια, την κόρη τού Ασωπού. Ό Δίας έκανε ό,τι τον συμβούλεψε ό Κιθαιρώνας • ή Ήρα αμέσως το.... έμαθε και αμέσως έφτασε. Πλησίασε στο αμάξι και ξέσκισε το φόρεμα τού αγάλματος• βρίσκοντας ξόανο αντί για νύφη, ευχαριστήθηκε με την απάτη και συμφιλιώθηκε με το Δία.
Σ' ανάμνηση της συμφιλίωσης αυτής κάνουν μια γιορτή Δαίδαλα, γιατί οι παλιοί ονόμαζαν τα ξόανα δαίδαλα • και τα ονόμαζαν νομίζω έτσι προτού γεννηθεί στην Αθήνα ό Δαίδαλος τού Παλαίμονα • σ' αυτόν δόθηκε, υποθέτω, αργότερα από τα δαίδαλα το σχετικό προσωνύμιο και δεν τού είχε δοθεί ώς όνομα όταν γεννήθηκε. Οι Πλαταιείς λοιπόν κάνουν τη γιορτή Δαίδαλα κάθε έβδομο χρόνο, όπως έλεγε ό τοπικός εξηγητής, στην πραγματικότητα όμως σε λιγώτερο κι όχι τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα • θέλησα να προσδιορίσω με κάθε ακρίβεια το χρονικό διάστημα από τη μια γιορτή των Δαιδάλων ως τήν άλλη, άλλα δεν μπόρεσα.

Ή γιορτή γίνεται ώς εξής:

Υπάρχει ένα δάσος δρυών κοντά στις Άλαλκομενές1 • αυτού οί δρύες έχουν μεγαλύτερους κορμούς παρά άλλου στή Βοιωτία. Οί Πλαταιείς πηγαίνουν στο δρυμό αυτό και εκθέτουν κομμάτια βρασμένου κρέατος • παρακολουθούν έπειτα με επιμέλεια τά κοράκια πού κατεβαίνουν στα' κρέατα αυτά • γιά τά άλλα πουλιά δεν ενδιαφέρονται σχεδόν καθόλου. Όποιο κοράκι αρπάξει κρέας, προσέχουν σε ποιο δέντρο θά καθίσει • το δέντρο αυτό το κόβουν και με το ξύλο του κάνουν το «δαίδαλο» • στο ίδιο το ξόανο δίνουν το όνομα δαίδαλο. Αυτή τή γιορτή τή λένε Δαίδαλα μικρά και τή γιορτάζουν μόνοι τους οί πλαταιείς. Στή γιορτή όμως των μεγάλων Δαιδάλων συνεορτάζουν και βοιωτοί με τους πλαταιείς • γίνεται κάθε εξηκοστό έτος, γιατί λένε πώς τόσον καιρό ή γιορτή είχε εκλείψει,-επειδή οί πλαταιείς είχαν εκπατριστεί2. Έχουν έτοιμα δεκατέσσερα ξόανα, κατασκευασμένα στα κατ' έτος τελούμενα μικρά Δαίδαλα. Αυτά τά παίρνουν διά κλήρου οί πλαταιείς, οί κορωναίοι, οί θεσπιείς, οί ταναγραίοι, οί χαιρωνείς, οί όρχομένιοι, οί Λεβαδείς, οί Θηβαίοι • γιατί και οί τελευταίοι ζήτησαν μετά τήν ανοικοδόμηση τών Θηβών άπό τον Κάσσανδρο3, το γιο του Αντιπάτρου, νά συμφιλιωθούν με τους πλαταιείς, νά μετάσχουν της γενικής συνόδου και νά στέλλουν θυσία στά Δαίδαλα. Οί μικρότερες πολίχνες κληρώνουν ξόανα καμωμένα με συνεισφορά τους. Φέρνουν το άγαλμα παρά τον Ασωπό1 και το αφήνουν πάνω σε αμάξι, όπου βάζουν νά καθίσει και μιά γυναίκα ώς παράνυμφος. Κατόπιν ρίχνουν κλήρο γιά τη θέση πού θά πάρουν στην πομπή, και οδηγούν τά αμάξια από το ποτάμι προς την κορυφή τού Κιθαιρώνα. Στην κορυφή τού βουνού έχουν ετοιμάσει ένα βωμό κατά τον έξης τρόπο: συναρμόζουν τετράγωνα ξύλα κατά τον τρόπο πού γίνεται το χτίσιμο με πέτρες • αφού ή κατασκευή πάρει ύφος, βάζουν πάνω φρύγανα. Αφού θυσιάσει κάθε πόλη, με τον άρχοντα της, αγελάδα γιά τήν Ήρα και ταύρο γιά το Δία, καίνε πάνω στο βωμό τά σφάγια γεμισμένα με κρασί και θυμιάματα και μαζί μ' αυτά καίνε και τά δαίδαλα • θυσίες κάνουν και οι πλούσιοι ώς άτομα • όσοι δεν είναι αρκετά ευκατάστατοι συνηθίζουν νά θυσιάζουν μικρότερα ζώα, όλα όμως τά σφάγια καίγονται, χωρίς διάκριση • μαζί μ' αυτά ή φωτιά καίει και τον ίδιο το βωμό • ή φλόγα πού υψώνεται είναι ή πιο μεγάλη πού ξέρω και άπό πολύ μακριά ορατή .

Η περίληψη τού μύθου, όπως τον αφηγούνταν ό Πλούταρχος:

Η Ήρα μάλωσε μέ τον Δία και τον απέφευγε μένοντας κρυμμένη (στον Κιθαιρώνα)-
ενώ ό Δίας βρίσκονταν σ' αμηχανία και πλανώνταν στή Βοιωτία μή μπορώντας νά βρει τήν Ήρα, συναντήθηκε μέ τό βοιωτό ήρωα Άλαλκομένη, ό όποιος σύστησε στο Δία νά προφασιστεί πώς νυμφεύεται άλλη γυναίκα. Μέ τή βοήθεια τού Άλαλκομένη ό Δίας έκοψε «εύκτέανον και πάγκαλην δρυν», τήν πελέκησε δίνοντας της μορφή καί τή στόλισε σά νύφη- τήν ονόμασε Δαιδάλη. Στή γαμήλια πομπή έλαβαν μέρος βοιωτοί μέ αυλούς καί κώμους, κι άρχισαν νά ψάλλουν τόν ύμέναιο, ενώ οί τριτωνίδες νύμφες κουβαλούσαν τό νερό γιά τό νυφικό λουτρό. Ή Ήρα δέ βάσταξε νά δει τό τέλος της τελετής, αλλά κατέβηκε από τόν Κιθαιρώνα ακολουθούμενη από τίς γυναίκες τής Πλάταιας βράζοντας από οργή και ζηλοτυπία- τρέχοντας έφτασε στο Δία και ανακάλυψε πώς ή δήθεν νύφη ήταν άψυχο ξύλο. Επακολούθησε συνδιαλλαγή, χαρά και γέλια και νέα γαμήλια πομπή μέ νύφη τήν Ήρα. Στο ξόανο αποδόθηκε τιμή, ή γιορτή ονομάστηκε Δαίδαλα, άλλα στο τέλος ή Ήρα έκαψε το ξόανο από ζηλοτυπία.

πηγη