Γιατί η Κασσάνδρα δεν έπρεπε
να λαθεύει ποτέ στους χρησμούς της;
να λαθεύει ποτέ στους χρησμούς της;
<= «Η Κασσάνδρα». Πίνακας της Έβελυν ντε Μόργκαν.ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ
Ο Απόλλωνας της δώρισε τη μαντική αλλά της αφαίρεσε τη δύναμη της πειθούς
Από τις πιο τραγικές μορφές της Ελληνικής μυθολογίας είναι η Κασσάνδρα, η πεντάμορφη κόρη του Πριάμου. Την είχε αγαπήσει ο Απόλλωνας, και εκείνη του υποσχέθηκε να δεχτεί τον ερωτά του, φτάνει να την έκανε μάντισσα που να μη λαθεύεται ποτέ σε ό,τι προέλεγε. Όταν όμως εκείνος ανταποκρίθηκε στην επιθυμία της και την προίκισε με το χάρισμα της μαντικής, η Κασσάνδρα πάτησε την υπόσχεση της και αρνήθηκε να του δοθεί. Θυμωμένος ο θεός, επειδή δεν μπορούσε να πάρει πίσω ό,τι μια φορά είχε δώσει, την καταράστηκε να μην πιστεύει ποτέ κανείς άνθρωπος στις μαντείες της, όσο αληθινές και να είναι.Η κατάρα συνοδεύει την.... Κασσάνδρα σε όλη της τη ζωή. Κάθε τόσο προβλέπει καταστροφές για την πατρίδα της - όταν γεννιέται ο Πάρης, όταν οι γονείς του τον ξαναβρίσκουν (σ. 68 κ.ε.), όταν ο Πάρης φεύγει για τη Σπάρτη, όταν οι Τρώες αποφασίζουν να σύρουν μέσα στο κάστρο τους τον Δούρειο 'Ιππο (σ. 148) -, της μοίρας της όμως είναι κανένας να μη δίνει σημασία στα λόγια της. - Για τις υστερότερες τύχες της Κασσάνδρας, βλέπε πιο κάτω (σ. 156 και 170).
Πρώτη παραλλαγή. Ο απατημένος θεός, όταν η Κασσάνδρα αρνιέται να του χαριστεί, κρύβει την αγανάκτηση του και της γυρεύει να του επιτρέψει να τη φιλήσει μία μόνο φορά. ' Οταν εκείνη δέχεται, ο Απόλλωνας τη φτύνει στο στόμα και αφαιρεί με τον τρόπο αυτό κάθε πειθώ από τα λόγια της.
Δεύτερη παραλλαγή. Την Κασσάνδρα και τον 'Ελενο τους είχε γεννήσει η Εκάβη την ίδια μέρα. Όταν κάποτε οι γονείς γιόρταζαν τα γενέθλια των παιδιών τους στο ναό του Θυμβραίου Απόλλωνα, εκείνα, κουρασμένα όπως ήταν από τα παιχνίδια και τα τρεξίματα όλη μέρα, αποκοιμιούνται μέσα στο ιερό. Οι δικοί τους, μεθυσμένοι ύστερα από την ολοήμερη διασκέδαση, όταν φτάνει η νύχτα, σηκώνονται και φεύγουν ξεχνώντας τα. Μέσα στο σκοτάδι έρχονται φίδια και γλείφοντας τα αυτιά των παιδιών, τους καθαρίζουν τα αισθητήρια, ώστε να μπορούν να ακούν μυστικές φωνές που οι άλλοι άνθρωποι δεν τις ακούν. Το άλλο πρωί αναζητούν τα χαμένα παιδιά οι γυναίκες του παλατιού και όταν τα βρίσκουν ζωσμένα από τα φίδια, βάζουν τις φωνές. Τρομαγμένα τα φίδια εξαφανίζονται σ' ένα άλσος από δάφνες εκεί κοντά. 'Ετσι τα δίδυμα αδέλφια βρίσκονται από τα παιδικά τους χρόνια κιόλας προικισμένα με το χάρισμα της μαντικής.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ
Στην Ιλιάδα η Κασσάνδρα μνημονεύεται στο Ν 363 κ.ε. ως μνηστή του Οθρυονέα από την Κάβησο, που, αντί για άλλες προσφορές στον Πρίαμο για να του δώσει την Κασσάνδρα, είχε υποσχεθεί να διώξει τους Αχαιούς από την Τροία, σκοτώνεται όμως, μόλις φτάνει, από τον Ιδομενέα. Παρουσιάζεται ακόμα στην τελευταία ραψωδία να βλέπει πρώτη τον Πρίαμο να γυρίζει από το στρατόπεδο των Αχαιών φέρνοντας πίσω το πτώμα του 'Εκτορα (Ω 699 κ.ε.). Τίποτα δεν δείχνει πως ο Όμηρος γνώριζε τις προφητικές ικανότητες της ηρωίδας. Και η Οδύσσεια, παρόλο που μιλεί για τον τραγικό θάνατό της από το χέρι της Κλυταιμήστρας (λ 421 κ.ε.), δεν φαίνεται να ξέρει την Κασσάνδρα ως μάντισσα. Για πρώτη φορά στα «Κύπρια» τη βλέπουμε να κατέχει το χάρισμα της μαντικής, καθώς προειδοποιεί τον πατέρα της για τους κινδύνους που απειλούν την Τροία από την επίσκεψη του Πάρη στον Μενέλαο της Σπάρτης (Κύπρια, Πρόκλος 7). Μεταγενέστερες μαρτυρίες (Απολλόδωρος, Επιτομή 5, 17) την παρουσιάζουν ναι παλεύει του κάκου να εμποδίσει τους Τρώες να πιστέψουν στον Σίνωνα και να μεταφέρουν τον Δούρειο 'Ιππο μέσα στο 'Ιλιο. Ο Πίνδαρος την ονομάζει μάντιν κόραν (Πύθια 11, 33).
Η συμφωνία της Κασσάνδρας μέ τον Απόλλωνα, η αθέτηση της υπόσχεσης της και η τιμωρία της, αναφέρονται για πρώτη φορά από τον Αισχύλο, είναι όμως βέβαιο πως δεν έχουμε να κάνουμε με επινόηση του τραγικού, αν και αγνοούμε από ποιες πηγές αντλεί. -Στον Λυκόφρονα (πρβ. Σχόλια, Εισαγωγή σ. 7) η ηρωίδα παρουσιάζεται φυλακισμένη από τον πατέρα της, που δεν βαστούσε να την ακούει να θρηνεί ακατάπαυοτα και να προφητεύει χαλασμούς και θανάτους, είχε δώσει όμως εντολή στο φύλακά της να καταγράφει τα λόγια της.
Πρώτη παραλλαγή. Η παραλλαγή, όπως δίνεται, δεν μας ικανοποιεί- γιατί το σάλιο, όπως κάθε έκκριση του ανθρώπου, έχει, κατά την πρωτόγονη πίστη, την ικανότητα να μεταφέρει από το ένα πρόσωπο οτο άλλο ορισμένες ικανότητες, όχι να τις εξουδετερώνει. Έπρεπε λοιπόν και εδώ ο θεός φτύνοντας στο στόμα της Κασσάνδρας να της μεταδίδει τη δική του μαντική τέχνη. Μία δεύτερη δυνατότητα είναι, στην αρχική παράδοση, ο Απόλλωνας να ζητούσε από την κόρη να τον φτύσει αυτή στο στόμα• έτσι η Κασσάνδρα έχανε ό,τι είχε αποκτήσει λίγο πιο πριν. Ο Σέρβιος, ο μόνος που δίνει την παραλλαγή αυτή της Κασσάνδρας, φαίνεται πως κατά κάποιον τρόπο έχει παρανοήσει την πηγή του. (Βλ. Ι.θ. Κακριδή, Αραί [1929] σ. 52 κ.ε. και Μελέτες και Αρθρο [1971] σ. 47-54).
Δεύτερη παραλλαγή. Εδώ είναι τα φίδια που χαρίζουν στην Κασσάνδρα, όπως και στον αδελφό της τον Έλενο, τις προφητικές ικανότητες. Το ίδιο θέμα βρίσκεται και στην παράδοση του μάντη Μελάμποδα από την 'Ηλιδα.
Ορισμένα φίδια, γλείφοντας τα αυτιά των παιδιών, τους καθαρίζουν τα αισθητήρια, ώστε να μπορούν να ακούνε μυστικές φωνές που οι άλλοι άνθρωποι δεν τις ακούνε!..