Στο χωριό Νέα Τραπεζούντα Πιερίας, οι μόλις 700 κάτοικοι έχουν έναν πολύ ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας, για να εκφράσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις χαρές και τις λύπες τους.Κι αυτό, επειδή στην πλειοψηφία τους οι κάτοικοι του συγκεκριμένου χωριού, πρόσφυγες ή απόγονοι προσφύγων, από την περιοχή του Όφεως της ανατολικής Τουρκίας, μιλούν την Oφίτικη Ποντιακή διάλεκτο, την οποία μεταφέρουν και από γενιά σε γενιά.
Το 1926, μια ομάδα Οφιτών προσφύγων εγκαταστάθηκε στην Πιερία και αγόρασε έκταση επτά χιλιάδων στρεμμάτων, με στόχο να προσελκύσει.... όσο το δυνατόν περισσότερους συμπατριώτες. Δύο χρόνια αργότερα, οι κάτοικοι ίδρυσαν το χωριό Κάτω Άι Γιάννης Όφις, μετονομάζοντάς το στη συνέχεια σε Νέα Τραπεζούντα.
Πού μιλούν την οφίτικη διάλεκτο...
Οι πρόσφυγες αυτοί κρατούσαν στις «αποσκευές» τους τις παραδόσεις τους, αλλά και τη γλώσσα τους, την Οφίτικη διάλεκτο. Πρόκειται για υποδιάλεκτο της Ποντιακής γλώσσας, που αποτέλεσε τον κοινό κώδικα επικοινωνίας των κατοίκων της περιοχής του Όφεως (Οφίτες), ανεξάρτητα από το θρήσκευμά τους (στην πλειοψηφία τους ήταν μουσουλμάνοι και μόνο 1.200 χριστιανοί).
Σήμερα, η διάλεκτος αυτή συναντάται ακόμα σε περίπου 30 χωριά των επαρχιών Οφ και Τσαϊκαρά της Τουρκίας (Ρωμαίικα οφίτικα), ενώ στην Ελλάδα απαντάται στο χωριό Νέα Τραπεζούντα και σποραδικά σε άλλες περιοχές, όπου εγκαταστάθηκαν οι Πόντιοι πρόσφυγες (Παρανέστι Δράμας, Παντοκερασιά Κιλκίς και Φιλώτα Κοζάνης). Επίσης, μιλιέται από Έλληνες μετανάστες, στην Κύπρο και τη Γερμανία.
Μία γλώσα με αρχαϊκά στοιχεία
Σε γλωσσική καταγραφή της Οφίτικης Ποντιακής διαλέκτου προχώρησαν δύο γλωσσολόγοι, η επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, Ανθή Ρεβυθιάδου, και ο λέκτορας του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Βασίλειος Σπυρόπουλος.
Οι δύο ερευνητές παρατήρησαν ότι, η Οφίτικη Ποντιακή διατηρεί αρχαϊκά στοιχεία, τα οποία πιθανότατα παραπέμπουν σε δομές, που χαρακτήριζαν τη Μικρασιατική κοινή, προγενέστερη γλωσσική ομάδα της Μικρασιατικής Ελληνικής. Επίσης, έχει επιρροές από την Τουρκική γλώσσα, από το 15ο αιώνα, οπότε έρχονται σε άμεση επαφή.
Η κυριότερη διαφορά της με την κοινή Νεοελληνική και την κοινή Ποντιακή είναι ότι, η Οφίτικη έχει διατηρήσει έναν τύπο απαρεμφάτου (που σήμερα σχεδόν έχει εκλείψει). Ωστόσο, οι ερευνητές κατέγραψαν ότι, σήμερα, η Οφίτικη διάλεκτος χάνει κάποια από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, εξαιτίας της στενής επαφής της με την κοινή νεοελληνική και με την κοινή ποντιακή.
Μία γλώσσα που χάνεται...
Επίσης, διαπίστωσαν ότι, πλέον, μόνο οι κάτοικοι ηλικίας 75 ετών και άνω έχουν την Οφίτικη Ποντιακή ως κυρίαρχη γλώσσα τους. Οι κάτοικοι ηλικίας 50-75 ετών χρησιμοποιούν την κοινή Νεοελληνική γλώσσα ως βασική γλώσσα επικοινωνίας, ενώ την Οφίτικη και την κοινή Ποντιακή διάλεκτο μόνο σε συγκεκριμένες συνθήκες. Αντίθετα, η ηλικιακή ομάδα 35-50 ετών χρησιμοποιεί μόνο περιστασιακά μια μορφή κοινής Ποντιακής, με πολλές προσμίξεις με την κοινή Νεοελληνική. Τέλος, τα άτομα ηλικίας 20-35 ετών έχουν μόνο παθητική γνώση της Οφίτικης και της κοινής Ποντιακής και χρησιμοποιούν την Οφίτικη μόνο στα τραγούδια.
Η σωτηρία έρχεται από τα τραγούδια!
Η Οφίτικη διάλεκτος διασώζεται, ωστόσο, στα Οφίτικα τραγούδια, που αγαπούν να τραγουδούν οι κάτοικοι της Νέας Τραπεζούντας. Μάλιστα, ο κ. Μεγαλόπουλος περιγράφει γλαφυρά τα χαρακτηριστικά γλέντια των κατοίκων, στα οποία παρευρίσκονται όλες οι γενιές της οικογένειας, από τον γεροντότερο μέχρι το νεότερο.
«Μαζευόμαστε γύρω από ένα τραπέζι και με τη βοήθεια μόνο της λύρας, χωρίς μικρόφωνα και μεγάφωνα, τραγουδάμε για πολλές ώρες πρώτα τη λύπη και τον πόνο, στη συνέχεια τον έρωτα και την αγάπη και τέλος, αφού εκτονώσουμε όλο το πάθος, τα εύθυμα και χορευτικά τραγούδια», εξηγεί.
Καθοριστικό ρόλο στη διάσωση των παραδόσεων διαδραματίζουν, εξάλλου, οι παροιμίες τους, αλλά και οι ιδιαίτεροι χοροί τους, Σαμψών και Τολμέ Ιντολμέ. Στη διατήρηση των παραδόσεων πρωτοστατεί ο Ποντιακός Πολιτιστικός Σύλλογος «Αλέξανδρος Υψηλάντης», που το 1984 βραβεύτηκε και από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του.
Πηγή: ana-mpa.gr
Αννα Αν.
ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ ΣΤΟ: http://ektos-alektor.blogspot.com/
