Μία σημαντική επέτειο, τα 70χρονα από την ίδρυση της κοινότητάς τους, γιορτάζουν φέτος οι Έλληνες του Germiston (Τζέρμιστον) της Ν. Αφρικής. Πλούσιο είναι το πρόγραμμα των πολιτιστικών εκδηλώσεων, από τις 4 έως τις 6 Ιουνίου, με στόχο την ανάδειξη του έργου, που έχουν επιτελέσει οι Έλληνες στην περιοχή, εδώ και 120 χρόνια, όταν πρωτοήρθαν στην περιοχή αυτή του Γιοχάνεσμπουργκ.
"Δεν λησμονούμε την ιστορία μας, τις ρίζες μας και το χρέος που έχουμε για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, την οποία οι πρόγονοί μας, εδώ στη Ν. Αφρική, έχτισαν κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, για να μπορούμε εμείς, σήμερα, να νιώθουμε περήφανοι που είμαστε Έλληνες", δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο 36χρονος επιχειρηματίας, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Κοινότητας, Κωνσταντίνος Κουσιάκης, με ρίζες από την Τρίπολη και τον Πειραιά.
Και προσθέτει: "Το Συμβούλιό μας,.... που απαρτίζεται κυρίως από νέους ανθρώπους, Έλληνες τρίτης γενιάς, έχει πρωταρχικό σκοπό να συσπειρώσει τους περίπου 3.000 Έλληνες που ζουν στο Τζέρμιστον, ειδικότερα, σήμερα, που η παροικία συρρικνώνεται. Πρέπει να κρατάμε δυνατή τη φλόγα του ελληνισμού και η συνεργασία με την εκκλησία, προς αυτή την κατεύθυνση, είναι σημαντική. Όπως λέμε εμείς εδώ, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει η κοινότητα χωρίς την εκκλησία, και το αντίστροφο".
Οι επετειακές εκδηλώσεις ξεκινούν την Παρασκευή, 4 Ιουνίου, με τα εγκαίνια έκθεσης ζωγραφικής Ελλήνων καλλιτεχνών. Την επομένη θα πραγματοποιηθεί συνέδριο, με θέμα "Οι Έλληνες της Διασποράς και η προσφορά τους στην Νοτιοαφρικανική κοινωνία", που διοργανώνεται σε συνεργασία με την Σχολή Σαχέτι, το τμήμα Ελληνικών και Λατινικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Γιοχάνεσμπουργκ, το γραφείο Συντονιστή Εκπαίδευσης και το Εργαστήρι Διαπολιτιστικών και Μεταναστευτικών Μελετών του Πανεπιστημίου Κρήτης, παροικιακούς φορείς, την Ιερά Μητρόπολη Ιωαννουπόλεως και Πρετορίας, το ΣΑΕ και την Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων.
Το ίδιο βράδυ, θα δοθεί συναυλία αφιέρωμα στην ιστορία της ελληνικής μουσικής παράδοσης, με τίτλο "Ταξιδεύοντας με το χρόνο στο φως του πελάγου- από τον 5ο π.Χ. αιώνα μέχρι σήμερα", με 180 άτομα συντελεστές.
Την Κυριακή, 6 Ιουνίου, θα τελεστεί μνημόσυνο για τους ευεργέτες της Κοινότητας και θα τιμηθούν διακεκριμένοι Έλληνες για την προσφορά τους στον ελληνισμό της παροικίας.
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων, θα γίνει και η παρουσίαση του ειδικού ιστορικού λευκώματος, που βρίσκεται υπό έκδοση, με θέμα "Η ζωή των Ελλήνων του Germiston".
"Με το εγχείρημα αυτό φιλοδοξούμε να δοθεί στην τρίτη και τέταρτη γενιά το αίσθημα πως και η Κοινότητά μας έχει ιστορική δυναμική, σε σχέση με τη χώρα που ζούμε και δραστηριοποιούμαστε, αλλά και σε σχέση με την χώρα καταγωγής των γονέων και των παππούδων μας", τονίζει ο κ. Κουσιάκης.
Το 1938, με πρωτοπόρους τους Ίμβριους, "γεννήθηκε" η ιδέα της ίδρυσης Ελληνικής Κοινότητας στο Τζέρμιστον.
Ενδιαφέροντα στοιχεία για τον ελληνισμό της περιοχής παραθέτει ο εφημέριος της ελληνικής κοινότητας, Αρχιμανδρίτης Ιωάννης Τσαφταρίδης, από τη Ζάκυνθο, απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Γιοχάνεσμπουργκ, ο οποίος υπηρετεί στην Αφρική εδώ και 17 χρόνια.
"Ο ρόλος μας δεν είναι μόνο τα αγιαστικά και λειτουργικά μας καθήκοντα, αλλά και να προσφέρουμε κοινωνικό έργο", δηλώνει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο πατέρας Ιωάννης, ο οποίος διακονεί στην Ιερά Μητρόπολη Ιωαννουπόλεως και Πρετορίας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, υπό τον Μητροπολίτη Σεραφείμ Κυκκότη.
"Προσπαθούμε- μας λέει- με κάθε τρόπο, να φέρουμε κοντά μας τη νέα γενιά, που θέλει στήριξη και εμψύχωση. Η κοινότητά μας διαθέτει φοβερό δυναμικό και είναι σε θέση να παίξει σπουδαίο ρόλο, σε όλους τους τομείς της ζωής και της ανάπτυξης της χώρας αυτής. Με το Συμβούλιο της Κοινότητας συνεργαζόμαστε για να κάνουμε το καλύτερο για τη προώθηση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνοχριστιανικής παράδοσης και κληρονομιάς. Αν το κατάφεραν οι πρώτοι Έλληνες που πάτησαν το πόδι τους εδώ, κάτω από αντίξοες συνθήκες, σίγουρα μπορούμε και πρέπει να συνεχίσουμε το έργο τους".
Οι πρώτοι Έλληνες μετανάστες που έκαναν την εμφάνιση τους μεταξύ του 1885-1900, στην περιοχή του Τζέρμιστον, που άρχισε να διαμορφώνεται σε βιομηχανική περιοχή, ήταν Ίμβριοι.
Σύμφωνα με την εφημερίδα "Ίμβρος" (Μάρτιος 1938), οι περισσότεροι μετανάστες στο Τζέρμιστον είναι Ίμβριοι. Σε μικρότερους αριθμούς βρίσκουμε τους Λημνιούς, τους Ιθακήσιους κ.ά.
Τη χρονιά εκείνη "γεννήθηκε" η ιδέα για την ίδρυση της Ελληνικής Κοινότητας. Η συγκρότηση του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου έγινε το 1955, ενώ σημαντικός σταθμός της ιστορίας της κοινότητας είναι το έτος 1968, όταν άρχισαν οι εργασίες ανέγερσης του Νέου Ιερού Ναού του Τιμίου Προδρόμου και του κοινοτικού συγκροτήματος (εκκλησία, σχολείο, γραφεία Ελληνικής Κοινότητας, Πολιτιστικό Κέντρο και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων).
Πρώτος Ίμβριος που εγκαταστάθηκε στο Τζέρμιστον, φέρεται ο Χ.Χρηστέλης, γνωστός για τα φιλανθρωπικά του αισθήματα. Με πρόσκλησή του φθάνουν στη φιλόξενη χώρα της Ν. Αφρικής, που υπόσχεται πολλά, ο Νικόλαος, ο Γεώργιος και ο Παναγής Χρηστέλλης, ο Π. Χριστοδουλίδης, ο Γρηγόρης Θωμάς και πολλοί άλλοι Ίμβριοι.
Έτσι, το 1920 με τον σχηματισμό των πρώτων οικογενειακών εστιών στο Τζέρμιστον συγκροτείται μια όμορφη ιμβριακή παροικία.
Οι Ίμβριοι καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια να διατηρήσουν τη θρησκεία, την ελληνικότητά τους, τις παραδόσεις τους.
Από άρθρο της Λιγερής Τζάνου, της 4ης Ιουνίου του 1937, μαθαίνουμε ότι υπάρχει μία "ζωντανή" Αδελφότητα Ίμβριων στην περιοχή του Τζέρμιστον, που περιβάλλεται από "αμέριστον εκτίμηση" και ο σκοπός της "είναι τόσο εξυπηρετικός δια τα ιδανικά και τας αθάνατους παραδόσεις της φυλής μας".
Μεταξύ άλλων, αυτοί οι πρωτοπόροι Έλληνες, όπως αναφέρεται στο άρθρο, οργάνωσαν χοροεσπερίδα στο δημαρχείο της περιοχής, με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για να κτίσουν την εκκλησία τους, το σχολείο τους, την αίθουσα εκδηλώσεων.
"Σήμερα, ύστερα από 70 χρόνια, βλέπουμε να έχει υλοποιηθεί το θαύμα αυτό από τις εισφορές όλων επωνύμων και ανωνύμων με κόπους, θυσίες, φιλότιμες προσπάθειες, αντιξοότητες. Παρ' όλο που οι συνθήκες ήταν δύσκολες, το όραμα ήταν τόσο ισχυρό που διατηρούσε την φλόγα άσβεστη για την πραγματοποίηση του σκοπού", τονίζει ο 40χρονος εφημέριος της κοινότητας.
Και προσθέτει: "Το όραμα των Ελλήνων του Τζέρμιστον, με πρωτοπόρους πάντα τα στελέχη της Ιμβριακής Αδελφότητας, γίνεται πραγματικότητα το 1959, με τη δωρεά του Ιωάννη και της Ευαγγελίας Παυλακέλη, ύψους 30.000 λιρών, για την απόκτηση γης, όπου θα στεγαστεί η κοινότητα και η εκκλησία.
Πρόεδροι της περιόδου εκείνης ήταν ο Δημήτριος Καβαλέρος και ο Γεώργιος Καντιότης, που τη γενναιοδωρία, την οραματικότητα και την αφοσίωσή τους στην ορθοδοξία και τον ελληνισμό ακολούθησαν και τα επόμενα συμβούλια".
Η οικοδόμηση του ναού άρχισε επί προεδρίας του Σ.Σεβαστίδη ( 1965-1969), ενώ τα θυρανοίξια πραγματοποιήθηκαν το 1971, από τον σεβασμιότατο μητροπολίτη Παύλο, επί προεδρίας του Ι.Λυμπέρη.
"Έγιναν πολλά, τόσα που αγγίζουν τη σφαίρα του θαύματος", τονίζει ο πατέρας Ιωάννης, επισημαίνοντας: "Και όλα αυτά έγιναν με οδηγό την αγάπη στην πατρίδα και την πίστη μας. Ακάματοι εργάτες οι εκάστοτε πρόεδροι, τα διοικητικά συμβούλια, οι ενορίτες και οι φίλοι του 'Αγ.Ιωάννου' δούλεψαν ακούραστα και δημιούργησαν την κοινότητα Τζέρμιστον, με το σχολείο που λειτουργεί περίπου 50 χρόνια. Εδώ στεγάζεται και η Λημνιακή, Ιμβριακή, Μακεδονική, Κρητική Αδελφότητα, η Ελληνική Πνευματική Κίνηση Νοτίου Αφρικής (ΕΠΝΕΚ), χορωδία αποτελούμενη από άτομα ελληνικής καταγωγής, αλλά και Νοτιοαφρικανούς, τον φοιτητικό σύνδεσμο NAHYSOSA, την ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων, καθώς και το γραφείο ενημέρωσης της Διακοινοβουλευτική Συνέλευση της Ορθοδοξίας.
Επίσης, μέσα στα γεωγραφικά όρια της κοινότητας βρίσκονται η Σχολή του Γένους ΣΑΧΕΤΙ, ο Ελληνικός Παροικιακός Ραδιοφωνικός Σταθμός, το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων και ο Ελληνικός Αθλητικός Σύλλογος".
Πρόεδροι της Ελληνικής Κοινότητας Τζέρμιστον έχουν διατελέσει, με χρονολογική σειρά οι: Δ.Καβαλλέρος, 1955-1961, Γ.Καντίωτης 1961-1964, Σαβ.Σεβαστίδης 1964-1969, Ηλίας Σκαφίδας, 1969-1970, Τζακ Λυμπέρης, 1970-1976, Τάκης Μαρκίδης, 1976-1978, Αλέκος Κουτελιέρης, 1978-1981, Βας. Κατακουζηνός, 1981-1994, Νίκος Γιόκος, 1994-2001, Μαν. Ροδοκανάκης, 2001-2004 και Ι. Θωμάς, 2004-2008.
Οι πρώτοι Έλληνες της Ν. Αφρικής
Η φήμη του χρυσού και των πολύτιμων λίθων λειτούργησαν σαν "πόλος έλξης" για τους Έλληνες, που έφτασαν στη νοτιότερη αυτή χώρα της αφρικανικής ηπείρου.
Σύμφωνα με την πιο αξιόπιστη πηγή, οι πρώτοι Έλληνες έφθασαν στη Ν. Αφρική, στην πόλη του Ακρωτηρίου, το 1850. Ήρθαν, με σκοπό τη βελτίωση της ζωής τους και ποτέ δεν είδαν το ντόπιο στοιχείο με αποικιοκρατικές διαθέσεις. Παράλληλα, ανέπτυξαν παροικιακή συνείδηση, συνυφασμένη με την εθνική και εκείνη της ιδιαίτερης πατρίδας τους.
Σύμφωνα με μια πληροφορία, ο Θιακός ναυτικός Νικόλαος Βλασσόπουλος ξεμπαρκάρισε στο Κειπ Τάουν, το 1867. Τον ακολουθούν άλλοι ναυτικοί, που κουρασμένοι από τη ναυτική ζωή, φεύγουν από τα πλοία, ελπίζοντας σε μια καλύτερη ζωή.
Βασικό μέλημά τους είναι η διατήρηση της ελληνικότητας. Γι' αυτό, αν και λίγοι, οργανώνουν "Συλλόγους Αλληλοβοήθειας", προδρόμους των σημερινών κοινοτήτων , αδελφοτήτων και σωματείων.
Το 1876 υπήρχαν στο Κειπ Τάουν 12 Έλληνες, από τους οποίους τέσσερις ήταν πολιτικοί πρόσφυγες, προσκείμενοι στον βασιλιά Όθωνα, οι οποίοι εκδιώχτηκαν από την Ελλάδα, επειδή προσπάθησαν να βοηθήσουν τη βασιλική οικογένεια να διεκδικήσει πάλι το θρόνο της.
"Οι πρώτοι Έλληνες ούτε ειδικές γνώσεις είχαν, ούτε τα μέσα και τις διασυνδέσεις για να κάνουν μια σημαντική επιχείρηση. Οι περισσότεροι 'ρίχτηκαν' στη δουλειά και έκαναν ό,τι προσφερόταν. Τούς βρίσκουμε στο Κίμπερλυ, σκάβοντας τη γη, με την ελπίδα να βρουν διαμάντια και στο Γιοχάνεσμπουργκ, εργάτες στα μεταλλεία χρυσού", σημειώνει ο πατέρας Ιωάννης.
"Βλέπουμε, λοιπόν, ότι άλλοι προσανατολίστηκαν στο μικροεμπόριο, δημιουργώντας μικρομάγαζα τα οποία δεν απαιτούσαν μεγάλα κεφάλαια. Απαιτούσαν, όμως, πολύωρη, κουραστική, προσεκτική δουλειά. Και εδώ θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι ο Έλληνας μετανάστης το διέθετε και με το παραπάνω", υπογραμμίζει.
Άλλοι πάλι ακολούθησαν άλλα επαγγέλματα, ξένα προς τη φύση τους, όπως μεταλλωρύχοι, εργάτες σιδηροδρόμων κλπ. Πολλοί απ' αυτούς βρέθηκαν δίπλα στον ντόπιο πληθυσμό, παίρνοντας μέρος στον αγγλο-μπούρικο πόλεμο (1899-1902), πολεμώντας ενάντια στον βρετανικό ιμπεριαλισμό, που ζητούσε να καταλάβει το πλούσιο σε πρώτες ύλες Τρανσβάαλ (σημερινό Χαοτένγκ).
Παρ' όλο που η κοινωνική ζωή των Ελλήνων ήταν αρχικά κλειστή και οι όποιες εκδηλώσεις περιορίζονταν σε οικογενειακό περιβάλλον, ο Έλληνας μετανάστης δεν παρέλειψε να έχει σχέσεις με άλλα εργατικά στρώματα, με πρόσωπα και με θεσμούς, στη χώρα που τον φιλοξενεί.
Ενώ την ημέρα δούλευε στις στοές των μεταλλείων, κάτω από άθλιες συνθήκες, ενώ ο κίνδυνος των εκρήξεων αποτελούσε καθημερινό πρόβλημα ασφάλειας, ενώ τα κρούσματα φυματίωσης ήταν ένα καθημερινό γεγονός, αυτός, μετά τη δουλειά, θέλει να ζήσει την ζωή του και όχι μόνο. Προσπαθεί να οργανώσει πολιτιστικές εκδηλώσεις όπου παίρνουν μέρος όχι μόνο Έλληνες, αλλά και ντόπιοι.
Η ομογένεια σήμερα
Σήμερα, ο ελληνισμός της Νότιας Αφρικής αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ των δύο λαών και ο πολιτισμός μας συμβάλει στην τόνωση της επαφής του με τις ελληνικές ρίζες, αλλά και σε ένα ακόμα πιο δημιουργικό μέλλον για τους δύο λαούς.
Είναι δύσκολο να προσδιορισθεί ο ακριβής αριθμός των ομογενών, λόγω των πολλών μετακινήσεων (αναχωρήσεις και επιστροφές), σύμφωνα με το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας. Εκτιμάται, πάντως, ότι ανέρχεται σε αρκετές δεκάδες χιλιάδες.
Στην Πρετόρια βρίσκεται η έδρα του Συντονιστή του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού για την Αφρική και Μέση-Εγγύς Ανατολή, ενώ στο Γιοχάνεσμπουργκ εδρεύει η Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων, που έχει ως μέλη 77 οργανώσεις.
Η Ιερά Μητρόπολις Ιωαννουπόλεως και Πρετορίας, καθώς και η Ιερά Μητρόπολις Καλής Ελπίδος, πέρα από το ποιμαντικό έργο και την ιεραποστολική αποστολή τους, δραστηριοποιούνται, επίσης, στον φιλανθρωπικό τομέα.
Οι πολυάριθμες εκκλησίες των Ελληνικών Κοινοτήτων ανά τη Νότιο Αφρική εξυπηρετούν και τους ορθοδόξους από χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης.
Η εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων εξασφαλίζεται με τη λειτουργία της προτύπου Ελληνο-Νοτιοαφρικανικής Σχολής SAHETI, που βρίσκεται στο Γιοχάνεσμπουργκ και στην οποία φοιτούν περισσότεροι από 900 μαθητές, καθώς και με την απόσπαση από το Υπουργείο Παιδείας 43 εκπαιδευτικών από την Ελλάδα, στα 24 απογευματινά κοινοτικά σχολεία που λειτουργούν σε ολόκληρη τη Ν. Αφρική.
Η συμπερίληψη της ελληνικής γλώσσας, ως μαθήματος επιλογής, στο απολυτήριο του Λυκείου (matric) στα σχολεία της Νοτίου Αφρικής, από τον Ιούνιο του 2006, αποτελεί γεγονός μεγίστης σημασίας για το μέλλον της διατήρησης της ελληνικής γλώσσας από τους ομογενείς της Ν.Αφρικής.
Της Διαμαντένιας Ριμπά
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
