Στον πολεμικό στόλο της Αργεντινής υπήρξαν πλοία, με τα ονόματα «Γεωργίου» και «Σπύρου» στις πλώρες τους. Το νήμα της ιστορίας που τα βάφτισε, χάνεται στον χρόνο. Μοιάζει με παραμύθι και ξεκίνησε λίγο μετά το 1800, στην Ύδρα και τη Μυτιλήνη, πριν διασχίσει τον Ατλαντικό Ωκεανό, για να φτάσει στη Λατινική Αμερική και το Μπουένος Άιρες.
Είναι η ιστορία δύο Ελλήνων ναυτικών, που εγκαταλείποντας τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, μέσα από ένα περίεργο παιχνίδι συγκυριών, έφτασαν να συγκαταλέγονται ανάμεσα τους εθνικούς ήρωες της Αργεντίνικης Ανεξαρτησίας.
Ακόμη και σήμερα, ο επισκέπτης.... της Ύδρας βρίσκεται μπροστά σε μια ανάγλυφη επιγραφή στο λιμάνι της, που μαρτυρά την ιστορία. Πρόκειται για την τιμητική επιγραφή, που ένα αργεντίνικο καράβι εγκατέστησε στο νησί πριν τα μέσα του αιώνα, γύρω στο 1937.
Στο δε μουσείο του νησιού, φιλοξενείται ένα "δώρο" της Εβίτας Περόν, από το 1949, προς τιμήν του "Γεωργίου" ή Jorge ή αλλιώς Νικόλαου Κολμανιάτη.
Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, παρακολουθώντας τους Κολμανιάτη και Σπύρου στη διαδρομή που τούς οδήγησε στην Αργεντινή κι έχει από όλα: εγκλήματα τιμής, αέρα Γαλλικής Επανάστασης, περάσματα από τη Μάλτα, το Βασίλειο της Νεαπόλεως και τη Ρωσία, ηρωϊσμό που ξεπερνά τα ανθρώπινα, ακόμη και μία "Κάρμεν".
Ένα επεισόδιο τιμής, μια λιποταξία
κι ο αέρας της Γαλλικής Επανάστασης
Το 1784, στην Ύδρα γεννήθηκε ένα παιδί, που βαφτίστηκε Νικόλαος και γρήγορα φανέρωσε ανήσυχο πνεύμα, το οποίο υπογραμμίστηκε από τον άνεμο φιλελεύθερων ιδεών στο νησί. Νεότατος ακόμη, ο Νικόλαος Κολμανιάτης, άρχισε να ταξιδεύει και πολύ γρήγορα διακρίθηκε. Τον Ιούλιο του 1952, ο τότε διοικητής της Εμποροναυτικής Σχολής Υδρας, Θεοφάνης Καλλίτσας, γράφει στη "ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ" ότι ο νεαρός Νικόλαος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το νησί όπου γεννήθηκε, εξαιτίας ενός επεισοδίου τιμής.
Διαβάζουμε στις σελίδες της μηνιαίας έκδοσης: “Κάποιος από τους θρασείς παλληκαράδες του τόπου ενοχλούσε τη γυναίκα του. [...] Σαν έμαθε το νέο, ο Κολμανιάτης υπηρετούσε στον τουρκικό στόλο. Χωρίς πολλούς δισταγμούς, λιποτάκτησε και έφτασε στην Ύδρα, όπου προκάλεσε τον άνδρα σε μονομαχία και τον μαχαίρωσε. Έτσι, φοβηθείς τη σύλληψι από τον αυστηρό διοικητή του νησιού, Γεώργη Βούλγαρη και την αποστολή του στην Κωνσταντινούπολη για να δικαστεί, όπου ασφαλώς θα υφίστατο μαρτυρικό θάνατο, όχι τόσο για το φόνο όσο για τη λιποταξία, πήρε μια βάρκα με πανί και εξαφανίστηκε”.
Χρόνια μετά, ίχνη του εντοπίζονται στη Μάλτα και λίγο αργότερα στο Βασίλειο της Νεαπόλεως. Εκεί, σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, ο Νικόλαος αντιστάθηκε στις διώξεις πολιτών, που ξεκίνησε η κυβέρνηση, με σκοπό να εκμηδενίσει το επαναστατικό ρεύμα, που κατέκλυσε την Ευρώπη μετά τη Γαλλική Επανάσταση.
Οι εξελίξεις από εκεί και πέρα, ήταν ραγδαίες: εγκατέλειψε την περιουσία που είχε δημιουργήσει στη Νάπολη και βρέθηκε στη Ρωσία, όπου κατατάχθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό. Σύντομα τού απονεμήθηκε ο βαθμός του πλωτάρχη, καθώς εκτιμήθηκαν οι ικανότητές του.
Από τη Ρωσία στο νησί Μάρτιν Γκάρθια για μια γιγαντομαχία
Όπως έδειχναν όλα, είχε μπροστά του μια εξαιρετική σταδιοδρομία στο ρωσικό πολεμικό ναυτικό. Αλλά τότε, κάτι άλλο τράβηξε την προσοχή του. Ήταν το 1810, όταν άρχισαν οι αψιμαχίες μεταξύ Αργεντινών και Ισπανών, για την ανεξαρτησία των πρώτων από το ισπανικό στέμμα, με πρωτοστάτη τον Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν. Ο Νικόλαος αποφάσισε τότε να αφήσει πίσω του τη Ρωσία και το αληθινό του όνομα και να πάρει το ψευδώνυμο Γεωργίου.
Στην Αργεντινή έφτασε το 1811, έχοντας στο πλευρό του τον ναυτικό Σαμουήλ Σπύρου, από τη Μυτιλήνη. Οι δύο τους γνωρίζονται με τον Ιρλανδό Γουλιέλμο Μπράουν, στον οποίο είχε ανατεθεί η οργάνωση του αργεντίνικου στόλου.
Η ιστορία της Αργεντινής ξεκινά να μνημονεύει τον Νικόλαο Γεωργίου από τη 10η Μαρτίου του 1814, όταν στη διάρκεια μιας ναυμαχίας κοντά στο νησί Μάρτιν Γκαρθία, δόθηκε -όπως μαθαίνουμε από τις εφημερίδες της εποχής- "μια γιγαντομαχία", στη διάρκεια της οποίας, "μετά από πολύωρο και πεισματώδη δράση, έτρεψεν εις φυγήν τους Ισπανούς”.
Επικαλούμενοι προφανώς την ελληνική υπηκοότητα του ήρωα, πολλοί ιστορικοί της εποχής χαρακτήρισαν τη ναυμαχία “ομηρική”. Μάλιστα, κατά σύμπτωση, η ναυαρχίδα στην οποία επέβαινε ο Υδραίος ναυτικός, με την ιδιότητα του αξιωματικού, είχε το επίσης ελληνικό όνομα “Ηρακλής”.
Το τελευταίο ταξίδι του Σπύρου και της Κάρμεν
Δίπλα στον "Ηρακλή", αγωνιζόταν ο Σπύρου, κυβερνήτης του πολεμικού "Κάρμεν". Λίγες ημέρες μετά, το ίδιο σκαρί μετέφερε τον γενναίο ναυτικό στο τελευταίο του ταξίδι.
Ήταν στη ναυμαχία Αρρόζο δε λα Τσίνα, όταν ο Σαμουήλ, περικυκλωμένος από υπεράριθμους Ισπανούς και, για να μην πέσει η "Κάρμεν" στα χέρια του εχθρού, ανατίναξε το πλοίο, βάζοντας φωτιά στην πυριτιδαποθήκη του.
Ο Κολμανιάτης εικάζεται ότι είδε την έκρηξη, καθώς το πλοίο που κυβερνούσε, το "Τρινιντάτ", στο οποίο είχε απομείνει μόνο με τον ύπαρχό του και ελάχιστα μέλη του κατώτερου πληρώματος, βρισκόταν σχετικά κοντά στην "Κάρμεν". Ωστόσο, κατάφερε για ακόμη μία φορά να διαφύγει.
Η επόμενη αναφορά του ονόματός του είναι στο Μοντεβιδέο, όπου “η γενναιότης και η μέχρι απερισκεψίας ορμητικότης του έκαναν θαύματα”. Πρώτος αυτός εισήλθε στην εξαιρετικά στρατηγική και οχυρή αυτή θέση. “Τη στρατιωτική του επιτυχία στεφάνωσε και σημαντικότερη διπλωματική, γιατί κατόρθωσε να προσεταιρισθή υπέρ των Αργεντινών, τον αξιόμαχο στρατό και στόλο του αντιπάλου”, γράφει η “ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ”.
Όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος κατά της Βραζιλίας, ο Κολμανιάτης ανήκε πια στο ανώτερο επιτελείο του στόλου. Έλαβε μέρος σε οκτώ ναυμαχίες το 1826, δέκα το 1827 και τρεις το 1828.
Το παράσημο της Αργυράς Ασπίδας και η Εβίτα Περόν
Στην ελληνική εφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ-PATRIA” της Νοτίου Αμερικής, διαβάζουμε στις 6 Ιανουαρίου του 1957: “Ότε επανήλθε νικητής στο Βουένος Αϊρες, κυβερνήτης της φρεγάδας ‘Αυτοκράτειρα’, το 1828, ετιμήθη με το παράσημο του Τάγματος της Αργυράς Ασπίδος. Έκτοτε, πολεμικά της Αργεντινής, σχολαί και οδοί πόλεων και κωμοπόλεων φέρουν το όνομά του”.
Το 1937, ένα αντιτορπιλικό του αργεντινού στρατού «βαφτίστηκε» προς τιμήν του Jorge, ενώ άλλο έλαβε το όνομα του Σπύρου. Μάλιστα, το “ARA ESPIRO”, στη διάρκεια του πολέμου του Κόλπου, είχε καταπλεύσει στον Πειραιά.
Σήμερα, στην Ύδρα, δύο μνημεία μαρτυρούν την ιστορία του Κολμανιάτη. Η μία είναι η ανάγλυφη επιγραφή στο "έμπα" του νησιού, στη Σχολή Εμποροπλοιάρχων, όπου ο Κολμανιάτης απεικονίζεται ανάμεσα σε δύο όρθιες γυναίκες, που συμβολίζουν την Ελλάδα και την Αργεντινή.
Η άλλη, μια προτομή, που στη βάση της αναγράφει "JORGE", την οποία η Εβίτα Περόν δώρισε τον Νοέμβριο του 1949 στο Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο Ύδρας (ΙΑΜΥ).
Υδρα, ένα νησί που μυρίζει ιστορία
Γενικά, κάθε στενάκι της Ύδρας μυρίζει ιστορία. Ο επισκέπτης μπορεί να την "αισθανθεί" κοιτάζοντας το άγαλμα του Μιαούλη που ατενίζει το πέλαγος και προσπερνώντας το σπίτι του Κουντουριώτη. Ή βλέποντας -έστω πίσω από προθήκες- κάποια από τα 6.000 βιβλία (ακόμη και παλιές ή σπάνιες εκδόσεις από το τέλος του 17ου- αρχές 18ου αιώνα!) ή τα 18.000 πρωτογενή έγγραφα, κώδικες και κατάστιχα της προεπαναστατικής, επαναστατικής και μεταεπαναστατικής περιόδου, που φυλάσσονται στο ιδρυθέν το 1918 Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο της Υδρας.
Ανάμεσα στα βιβλία, που φυλάσσονται σε ειδικές συνθήκες θερμοκρασίας, υγρασίας και αερισμοόυ, υπάρχουν ακόμη και εκδόσεις του 18ου αιώνα και εικονογραφημένα, όπως εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η προϊσταμένη της βιβλιοθήκης και του ΙΑΜΥ, Κωνσταντίνα Αδαμοπούλου, συγγραφέας -μαζί με την Αννίτα Πράσσα- της μονογραφίας "Ανδρέας Μιαοόυλης [1769-1835], Από την Υπόδουλη ως την ελεύθερη Ελλάδα".
"Το πρώτο έγγραφο του αρχείου μας χρονολογείται από το 1708", εξηγεί και προσθέτει ότι ανάμεσα στα 18.000 έγγραφα περιλαμβάνεται η αλληλογραφία της κοινότητας και των δημογερόντων της Ύδρας με άλλες επαναστατημένες περιοχές, εμπορική αλληλογραφία, προσωπικά αρχεία και ατομικοί φάκελοι.
«Παξιμάδι δια το Παλέρμον»
Δεν είναι όλα τα έγγραφα και τα βιβλία του αρχείου προσβάσιμα στον επισκέπτη -λόγω παλαιότητας και σπανιότητας- αλλά οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να πάρουν μια "γεύση" για τα απλά και καθημερινά -από το τί εμπορευόταν το νησί και πώς φορολογούνταν οι πολίτες- μέχρι τα πιο μεγάλα και σημαντικά, όπως το πώς προετοιμάστηκε στην Υδρα ο απελευθερωτικός αγώνας.
Για παράδειγμα: το 1799, Μαρτίου πρώτη, στο κατάστιχον του κοινού τάσνων και χαρατζίων του παρόντος χρόνου, αναφέρεται η τροφοδοσία παξιμαδιού από "τον θανάση του βόκου" σε καράβι με προορισμό την Αλγερία. Ή το 1800, η ποσότητα ίδιου προϊόντος "όπου εδόσαμεν δια το καράβι του καπετάν γεώργη, δια το παλέρμον και μισήνα από το φούρνο του θανάση βόκου". Το 1819 (11 Σεπτεμβρίου), ενημερωτικό έγγραφο των προεστώτων, σταλμένο προς την αρχηγό των Υδραίων Ναυτικών της Κωνσταντινούπολης, Κωνσταντή Γκιούστο.
Ακρόπρωρα από πλοία του Αγώνα
Το μουσείο φιλοξενεί επίσης κειμήλια των Βαλκανικών και του Α' και Β' Παγκοσμίου πολέμου, υδραϊκές ενδυμασίες, ακρόπρωρα και ακροστόλια από πλοία του Αγώνα και ιστορική πινακοθήκη με έργα Ελλήνων και ξένων ζωγράφων, κυρίως ελαιογραφίες αλλά και υδατογραφίες με απεικονίσεις πλοίων του Αγώνα.
Η Υδρα, όπου δεν κυκλοφορούν αυτοκίνητα, αποτελεί σίγουρα ιδανικό προορισμό για τον ταξιδιώτη που αναζητά τα ίχνη της ελληνικής ιστορίας και αρχιτεκτονικής. Οι πολεμίστρες και τα κανόνια, τα πέτρινα αρχοντικά των αγωνιστών της Επανάστασης - Μιαούλη, Βούλγαρη, Κουντουριώτη, Κριεζή- τα έξι μοναστήρια και οι 300 εκκλησίες θέλγουν τον "υποψιασμένο" επισκέπτη.
Ανάμεσα στην Υδρα και τις ακτές της Αργολίδας, ενδιαφέρον παρουσιάζει το νησάκι Δοκός όπου είναι εγκατεστημένος από το 1923 ένας φάρος, με ύψος πύργου εννέα μέτρα και εστιακό 23. Η περιοχή ερευνήθηκε από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (1989-1992) και στον Δοκό βρέθηκε το αρχαιότερο μέχρι στιγμής γνωστό ναυάγιο στο Αιγαίο. H υποβρύχια ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως δύο λίθινες άγκυρες και αρκετούς αμφορείς, αλλά όχι το ίδιο το πλοίο. Σύμφωνα με τα ευρήματα, το ναυάγιο χρονολογείται στην ύστερη Πρωτοελλαδική ΙΙ περίοδο, μεταξύ 2100 και 2500 πΧ. Και, φυσικά, οι υπέροχες παραλίες της, προσφέρονται για ιδανικές διακοπές._
Της Αλεξάνδρας Γούτα
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
