Ιστορικά στοιχεία - Γενικές πληροφορίες
Τον Τρωϊκό πόλεμο ως θέμα, εκτός από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου, είχαν και τα ονομασθέντα Κύκλια έπη, τα οποία συμπληρώνουν την ιστορική αφήγηση. Για πολλούς αιώνες, τα Ομηρικά και τα κύκλια έπη ήταν οι μεγάλες και ανεξάντλητες πηγές από τις οποίες αντλούσαν οι λυρικοί και οι δραματικοί ποιητές και οι μεγάλοι καλλιτέχνες εύρισκαν από εκεί τα πρότυπα των θεμάτων των έργων τους. Ήταν δε τα Κύκλια έπη:
1. Τα Κύπρια έπη.
Αναφέρονται στα προ της οργής του Αχιλλέως γεγονότα, ενώ η Ιλιάδα του Ομήρου επραγματεύετο τα κατά τη διάρκειά της συμβάντα, εξ ού και η αρχή του προοιμοίου της, "Μήνιν άειδε, θεά, Πηληιάδεω Αχιλήος".
2. Η Αιθιοπίς.
Αποδίδεται στον Μιλήσιο Αρκτίνο, ο οποίος ήκμασε στην αρχή των Ολυμπιάδων και λέγεται ότι ήταν μαθητής του Ομήρου. Η Αιθιοπίς άρχιζε, από το σημείο εκείνο στο οποίο έληγε η Ομηρική Ιλιάδα, δηλαδή την κηδεία του Έκτορα, η δε περισωθείσα αρχή του έπους ήταν, "Ως οι γ' αμφίεπον τάφον Έκτορος, ήλθε δ' Αμαζών, ’ρηος θυγατήρ μεγαλήτορος Ανδροφόνοιο". Το έπος αυτό είχε σκοπό να επεκτείνη την Ιλιάδα, και σύμφωνα μ' αυτό, μετά τον φόνο του Έκτορος εμφανίζονται οι Αμαζόνες με αρχηγό την Πενθεσίλεια, ως επίκουροι των Τρώων, αλλά η ηρωίδα αυτή σκοτώθηκε και οι Τρώες την κήδευσαν μεγαλοπρεπώς και την έθαψαν στο ίδιο το πεδίο της μάχης. Στη συνέχεια ο Θερσίτης διαβάλλει τον Αχιλλέα, ο οποίος και τον σκότωσε, αλλά αναγκάσθηκε μετά από εξέγερση των Αχαιών να φύγει στη Λέσβο προκειμένου να καθαρθή για τον φόνο αυτό. Στο μεταξύ εμφανίζεται ο Μέμνων, υιός της Ηούς και του Τιθωνού (αδελφού του Πριάμου) και αδελφός του Ημαθίωνος βασιλέα των Αιθιόπων, ο οποίος φέρει πανοπλία κατασκευασμένη από τον Ήφαιστο και ήλθε από την Αιθιοπία για να βοηθήσει τους Τρώες. Ο Μέμνων, ο οποίος ήταν και ο ωραιότερος των πολεμιστών, σκότωσε σε μία μάχη τον Αντίλοχο αλλά σκοτώθηκε και αυτός με τη σειρά του από τον Αχιλλέα. Τέλος και αυτός ο Αχιλλεύς καθώς κατεδίωκε τους Τρώες μέχρι τις πύλες φονεύεται από τον Πάρη και τον Απόλλωνα και ξεκινάει μια φονική μάχη γύρω από το πτώμα του. Κατά τη διάρκεια της μάχης ο Οδυσσεύς κατορθώνει να διώξη τους Τρώες και ο Αίας μεταφέρει το πτώμα του Αχιλλέως στον καταυλισμό των Αχαιών, οι οποίοι και τον κήδευσαν μεγαλοπρεπώς. Η μητέρα του θρηνώντας μαζί με τις Μούσες, πήρε το πτώμα του από την πυρά και το μετέφερε στη νήσο Λεύκη. Η Αιθιοπίς τελείωνε με την έριδα του Οδυσσέως και του Αίαντος για την πανοπλία του Αχιλλέα.
3. Η μικρά Ιλιάς.
Συνεγράφη υπό του Λεσβίου Λέσχου και αποτελείτο από τέσσερα βιβλία. Αυτή είχε ως υπόθεση τον Τρωϊκό πόλεμο από τον αγώνα για την πανοπλία του Αχιλλέα μέχρι την εισαγωγή του Δουρείου Ίππου στο Ίλιον, ή μάλλον μέχρι το τέλος του πολέμου. Η αρχή του προοιμίου του έπους αυτού ήταν, "Ίλιον αείδω και Δαρδανίην εύπωλον, ης πέρι πολλά πάθον Δαναοί, θεράποντες ’ρηος", έληγε δε αυτό με την γιορτή των Τρώων, οι οποίοι νομίζοντας ότι οι Αχαιοί εγκατέλειψαν τον πόλεμο και έφυγαν στην πατρίδα τους, γκρέμισαν μέρος των τειχών της πόλεως για να βάλουν μέσα τον Δούρειο Ίππο. Η μικρά Ιλιάς ετιμάτο από τους αρχαίους για την πληθώρα των γεγονότων, την ποικιλία των εικόνων, τον πλούτο των διαφόρων χαρακτήρων και το πάθος με το οποίο εκινείτο η υπόθεση.
4. Ιλίου πέρσις.
Σ' αυτό το έπος του Αρκτίνου οι Τρώες φοβηθέντες ότι θα συνέβαινε κακό εξαιτίας του Δουρείου Ίππου έκαναν συμβούλιο για ν' αποφασίσουν αν θα το ρίξουν στη θάλασσα ή θα το κάψουν ενώ άλλοι έλεγαν να το αφιερώσουν στη θεά Αθηνά. Τελικά επεκράτησε η άποψη των τελευταίων διότι εμφανίσθηκαν δύο φίδια τα οποία σκότωσαν τον Λαοκόωντα και τον ένα από τους δύο γιους του. Τότε ο Αινείας προβλέποντας το μέλλον έφυγε μαζί με τους συγγενείς του στην Ίδη, ενώ ο Αχαιός Σίνων, ο οποίος είχε μπει κρυφά στην πόλη ανήγγειλε στους Αχαιούς, οι οποίοι βρίσκονταν στην Τένεδο, την επιτυχία του σχεδίου τους. Οι Αχαιοί γύρισαν προσεκτικά στο Ίλιο και βοηθώντας αυτούς που βρίσκονταν μέσα στον δούρειο ίππο έδωσαν την τελευταία μάχη με την οποία κατόρθωσαν μετά από δέκα ολόκληρα χρόνια να αλώσουν την πόλη του Πριάμου. Τότε ο Νεοπτόλεμος σκότωσε τον Πρίαμο δίπλα στον βωμό του Ερκείου Διός και ο Οδυσσεύς τον Αστυάνακτα, ο δε γιος του Αχιλλέως έλαβε σαν έπαθλο κατά την διανομή των λαφύρων την Ανδρομάχη και ο Μενέλαος σκοτώνοντας τον Διίφοβον οδήγησε την Ελένη στα πλοία. Ο Αίας, ο γιος του Οϊλέως, απέσπασε διά της βίας την Κασσάνδρα από το άγαλμα της Παλλάδος Αθηνάς, οι Θησείδαι Δημοφών και Ακάμας βρήκαν την Αίθρα, την οποία και πήραν μαζί τους. Οι Αχαιοί αφού θυσίασαν την Πολυξένη επάνω στον τάφο του Αχιλλέως, απέπλευσαν από την Τροία. Η Αθηνά απεφάσισε όμως να τους πνίξη στην θάλασσα και στο σημείο αυτό λήγει η Ιλίου πέρσις του ποιητού Αρκτίνου.
5. Οι Νόστοι.
Στην Ιλίου πέρσιν του Αρκτίνου, προσαρμόζονται οι ΝΟΣΤΟΙ του Τροιζηνίου Αγίου. Αυτό ξεκινούσε με τον απόπλου των Αχαιών από την Τροία, όταν η Αθηνά έβαλε έριδα ανάμεσα στον Αγαμέμνονα και στον Μενέλαο. Και ο μεν πρώτος παρέμεινε για ένα ακόμη χρόνο στην Τροία προκειμένου να εξευμενίση την Θεά, ο δε Μενέλαος απέπλευσε, αλλά μετά από καταιγίδα που κτύπησε το στόλο του σώθηκε αυτός με πέντε μόνο νέους στις ακτές της Αιγύπτου. Ο Νέστωρ και ο Διομήδης έφθασαν ομαλώς στην πατρίδα τους. Το έπος έληγε με τον φόνο του Αγαμέμνονα, την τμωρία του Ορέστου και του Πηλάδου και τον ξενιτεμό του Μενέλαο. Οι Νόστοι του Αγίου, είχαν μεγάλη ομοιότητα με την Οδύσσεια, μετά την οποία ακολουθεί η Τηλεγόνεια του Κυρηναίου Ευγάμμωνος, ο οποίος ανέφερε τα του Οδυσσέα εώς τον θάνατό του. Για πολλούς αιώνες, τα Ομηρικά και τα κύκλια έπη ήταν οι μεγάλες και ανεξάντλητες πηγές από τις οποίες αντλούσαν οι λυρικοί και οι δραματικοί ποιητές και οι μεγάλοι καλλιτέχνες εύρισκαν από εκεί τα πρότυπα των θεμάτων των έργων τους.
Ε-Ρ0ΔΙ0Σ
Από: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΑΣ